Korona Wzgórz to propozycja wejścia na najwyższe wzniesienia całego Roztocza – od Kraśnika aż po Lwów. Są Korony gór dużych i małych, czemu nie miałoby być Korony roztoczańskiej? Co przy tym ciekawe, w większości przypadków do miana tego najwyższego pretenduje kilka wzgórz. Prawdziwemu turyście pozostaje zdobycie ich wszystkich. Pomysł, opublikowany po raz pierwszy w moim przewodniku z 2003 r. Roztocze Środkowe, chwycił. W 2005 r. podobną koronę zaproponował także Marek Nasiadka w przewodniku Roztocze Zachodnie.
Roztocze Zachodnie, rozcięte doliną rzeki Gorajec, dzieli się na Gorajskie i Szczebrzeszyńskie.
Najwyższe wzniesienie Roztocza Gorajskiego znajduje się w okolicy Goraja i według najnowszych opracowań osiąga wysokość 337,5 m n.p.m. To Wielka Jeżówka. Wzgórze dostępne jest z niebieskiego szlaku rowerowego Jastrzębia Zdebrz, na odcinku pomiędzy okolicami Kondratów a Wólka Abramowską. W istocie jest tu kilka wzniesień o zbliżonej wysokości, więc aby mieć pewność, że pozna się to najwyższe, trzeba pokonać cały ten odcinek.
Trwa dyskusja, czy wzniesienie to jest rzeczywiście najwyższe. Starsze mapy za najwyższy punkt Roztocza Gorajskiego uznają inne wzgórze o innej wysokości. Wg mapy topograficznej GUGiK w skali 1:25 000 (arkusz 146.33 Godziszów) oraz Mapy topograficznej Polski – wydanie turystyczne w skali 1:100 000 (arkusz Kraśnik), jest to punkt wysokości 336,6 m n.p.m., a według mapy Roztocze od Kraśnika do Lwowa (w skali 1:200 000) – punkt wys. 336 m n.p.m. Aby je odnaleźć, z Rynku w Goraju wyruszamy szosą na płn. wsch., przechodzimy przez most na Białej Ładzie i docieramy do drogi wojewódzkiej nr 835. Wzdłuż niej podążamy ok. 4 km na płn. w stronę Lublina. Od wsi Zagrody, po prawej, towarzyszy nam las porastający zbocza doliny. Gdy osiągniemy ostatni fragment tego lasu skręcamy w jego kierunku, przecinamy go i udajemy się na zach. ścieżką na właściwe wzniesienie.
W przypadku Roztocza Szczebrzeszyńskiego wątpliwości nie ma – najwyższe jest widokowe wzniesienie Dąbrowa (na zdjęciu poniżej) o wysokości 343,8 m n.p.m. Dotrzemy na nie wędrując ze Zwierzyńca pieszym szlakiem czarnym Łącznikowym Zwierzyniec – Lipowiec. Najkrótsze dojście na wzgórze prowadzi od strony wsi Lipowiec, tam też napotkamy znaki wspomnianego szlaku.
Wiadomo także, że najwyższe wzniesienie Roztocza Środkowego to Wapielnia (na zdjęciu poniżej) (386,2 m n.p.m.), z grupą malowniczych skałek położonych w bukowym lesie. Prowadzą tu dwa piesze szlaki turystyczne: zielony im. W. Podobińskiej oraz niebieski Centralny. Najkrótsze dojścia ze wsi Ulów (szlak niebieski) lub Łasochy (szlak zielony).
Roztocze Południowe (Wschodnie) dzieli się na trzy części: Roztocze Rawskie, Janowskie i Lwowskie. W granicach Polski znajduje się część Roztocza Rawskiego – reszta już na Ukrainie.
W przypadku Roztocza Rawskiego najwyższe wzniesienie znajduje się po polskiej stronie i jest nim Długi Goraj (391,5 m n.p.m.). Nieopodal znajduje się Krągły Goraj (388,7 m n.p.m., na zdjęciu poniżej).
Na Goraje dotrzemy wędrując czerwonym pieszym szlakiem turystycznym Wolnościowym (Hrebenne – Bełżec). Najdogodniej rozpocząć wyprawę w Hucie Lubyckiej (dojazd za oznakowaną szosą od drogi krajowej nr 17, zjazd między Bełżcem a Lubyczą Królewską). Stąd mamy do pokonania jedynie 2,5 km wśród przyjemnego lasu. Szlak wprowadza na siodło pomiędzy Krągłym a Długim Gorajem. Na Krągły Goraj w lewo (szczyt poza szlakiem, ale łatwy do odnalezienia), a w kierunku przeciwnym trafimy na stoki Długiego Goraja za trawersującym wzniesienie niebieskim pieszym szlakiem turystycznym.
Odnośnie Roztocza Janowskiego, według współczesnych map topograficznych, najwyższa jest Buława (397 m n.p.m., na zdjęciu poniżej). Na wzniesienie prowadzi oficjalny szlak Jaworowskiego Parku Narodowego, znakowany czerwonymi rąbami. Startujemy w Lelechówce. Przechodzimy groblą między stawami, po czym korzystamy ze ścieżki dydaktycznej im. Iwana Franki przechodząc obok Białej Skały i Czarnych Jezior. Za nimi skręt w prawo (uwaga – pokrzywy i nieco błotniście), potem w lewo. Mijamy rozwidlenie szlaków (wszystkie tak samo znakowane), skręcamy w prawo – wspinając się na Buławę. Las będzie ładny, bukowy i to w jego obrębie jest szczyt wzniesienia. Dalej polanka z wiatą turystyczną. Wracać najlepiej ta samą drogą.
Natomiast w przypadku Roztocza Lwowskiego – według przedwojennej mapy – najwyższe są: Czartowska Skała (414 m n.p.m., na zdjęciu poniżej) oraz Wysoki Zamek (413 m n.p.m.). Jeżeli jednak weźmiemy pod uwagę współczesne opracowania ukraińskie, to okaże się, że wzniesienia te są nieco niższe, przy czym wyższy jest Wysoki Zamek (409 m n.p.m.), a druga jest Czartowska Skała (401 m n.p.m.). Znawca Roztocza, Jan Buraczyński, podaje następujące dane: Wysoki Zamek 409,5 m n.p.m., Czartowska Skała 409 m n.p.m.
Wysoki Zamek znajduje się w centrum Lwowa i zaznaczony jest na każdej mapie. Jego szczytowa część to sztucznie usypany kopiec. Rozpościera się z niego imponująca panorama, nie mająca sobie równej na całym Roztoczu. Warto dodać, że faktycznie w XI-XIV w. był tu zamek (zachował się nawet fragment jego murów).
Nieco trudniej znaleźć Czartowską Skałę. Z centrum Lwowa udajemy się szosą wyprowadzająca z miasta na wsch. w stronę Winnik (A267). Za zwartą zabudową miasta zaczyna się po lewej bukowy las, a że szosa przebiega dość wysoko nad doliną, to po prawej rozpościerają się ładne widoki. Nas powinna jednak interesować lewa strona drogi. Tam wypatrzymy drewnianą ozdobną bramę. Za nią niewielki parking i początek znakowanej kolorem żółtym trasy turystycznej wiodącej na szczyt Czartowskiej Skały. W rzeczywistości znajdziemy tu nie jeden głaz, ale wiele imponujących rozmiarami bloków skalnych. Powrót tą samą drogą.
