Roztoczańskie książki

Poniżej wybór roztoczańskich publikacji książkowych (turystycznych i naukowych), do których udało mi się dotrzeć – tak współczesnych, jak i archiwalnych. Wybór ma charakter informacyjny, piszę więc nie tylko o pozycjach, które przeczytałem, ale także o wielu książkach, które przynajmniej przeglądałem, a które mogą wielbicieli Roztocza zainteresować.

Wielce pomocne są także kwartalniki i roczniki. Długą tradycję mają Zamojski Kwartalnik Kulturalny i Roczniki Lubaczowskie. Mniej znane są: Archiwariusz Zamojski, Cieszanowskie Zeszyty Regionalne czy Janowskie Korzenie, tudzież Rocznik Tomaszowski.

A

Monika Adamczyk-Garbowska, Bogusław Wróblewski, Biłgoraj czyli Raj, rodzina Singerów i świat, którego już nie ma, Lublin 2005. Zbiór artykułów tak o rodzinie słynnego noblisty, jak i ogólniej – o społeczności żydowskiej w Biłgoraju.

Ryszard Adamczyk, Izbicy dni powszednie, wojna i okupacja, pamiętnik pisany po latach, Lublin 2007. Izbica od lat 30. XX w. po 1946 r. Książka wyróżniona w organizowanym przez Instytut Pamięci Narodowej konkursie “Prawda i Pamięć”.

Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, tom 6 woj. bełskie, Ziemia Chełmska woj. ruskiego, Wrocław 1995.
Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, tom 7, woj. ruskie, Ziemia Halicka i Lwowska, Wrocław 1995.
Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, tom 8, woj. ruskie, Ziemia Przemyska i Sanocka, Wrocław 1996.
Fundamentalne dzieło wydane w okazałej twardej oprawie ze złoceniami! Tom 6 obejmuje m.in. Wożuczyn, Krasnobród, Zwierzyniec i Klemensów, tom 7 m.in. Bełżec, Krechów, Stare Sioło i Żółkiew, a tom 8 m.in. Sieniawę. Warto dodać, że nieco wcześniej ukazała się pierwsza wersja tej serii (“Materiały do dziejów rezydencji”). Każdy tom wydawany był w 2 częściach, pierwsza miała charakter tekstowy, druga to album fotograficzny (zdjecia drukowano jednak na zwykłym papierze).

Stefan Alwin, Biały kruk czyli dzieje jednego życia między Prypecią a Odrą, Zielona Góra 2016. Wspomnienia przyrodnika, który w okresie II wojny światowej związany był z Nadrzeczem k. Biłgoraja.

Akt nadania wsi Horyniec z 1444 r., reprint Przemyśl 1994. Publikacja wydana z okazji 550-lecia pierwszej wzmianki o Horyńcu. Ciekawostka.

Alina Anasiewicz, Bogusław Chmiel (red.), Roztoczańskie spotkania, wykłady otwarte w Ośrodku Edukacyjno-Muzealnym Roztoczańskiego Parku Narodowego, t. I – VI, Zwierzyniec 2000-2009. Wśród wykładowców m.in. Roman Reszel, Tadeusz Grądziel, Tadeusz Wilgat, Zdzisław Kotuła, Jan Buraczyński, Halina Matławska, Krzysztof Kałamucki, Grzegorz Rąkowski.

Alina Anasiewicz (tekst), Leon Sapko, Wiesław Lipiec, Artur Tabor, Paweł Marczakowski, Jerzy Czopek (zdjęcia), Parki Krajobrazowe Zamojszczyzny, Zamość 2005. Bardzo ładna monografia-album profesjonalnie przygotowana przez Wydawnictwo Lipiec na zlecenie Zespołu Zamojskich Parków Krajobrazowych. Oprócz parków krajobrazowych, prezentuje także obszary chronionego krajobrazu.

Zygmunt Andruszewski jr., Smolin, Kraków 2015. Ciekawe wspomnienia odnoszące się do dawnego dworu Smolin Andruszowski, to okolice Huty Kryształowej.

Gall Anonim, Kronika Polska, reprint deAgostini Wrocław 2003. Słynna pozycja w reprincie za cenę ledwie 10 zł.

Mieczysław Argasiński, Walki polsko-ukraińskie o Lubaczów listopad-grudzień 1918 r., Lubaczów 2000. Na pomniku przy cmentarzu w Horyńcu znajdziemy tablicę z napisem odnoszącym się do walk podczas grudniowych nocy. Właśnie o nich jest ta książka.

Mieczysław Argasiński, Okupacja sowiecka w powiecie lubaczowskim w latach 1939-1941, Lubaczów 2005. Okres tzw. “pierwszej okupacji sowieckiej. Fakty mało znane, losy aresztowanych, dokumenty, relacje.

B

Bogdan Balcer, Jan Machnik, Jan Sitek, Z pradziejów Roztocza na Ziemi Zamojskiej, Kraków 2002. Wśród współautorów jest Jan Sitek, niezwykły zbieracz różnorodnych minerałów i skamieniałości na Roztoczu.

Ewa Banasiewicz, Grodziska i zamczyska Zamojszczyzny, Zamość 1990.
Katalog tego typu obiektów na terenie dawnego woj. zamojskiego. Pozycja bynajmniej nie tylko dla turystów interesujących się Grodami Czerwieńskimi.

Stanisława Bańcarz, Gmina Narol – środowisko przyrodnicze i kulturowe, Narol 2007. Bogato ilustrowana monografia atrakcji gminy.

Juliusz Bator, Wojna galicyjska, Kraków 2005. Działania armii austro-węgierskiej na froncie galicyjskim w latach 1914-1915. Monografia wzbogacona o mapy i archiwalne zdjęcia.

Piotr Bauer, 17 Pułk Ułanów Wielkopolskich im. króla Bolesława Chrobrego, Pruszków 1994. Broszurka prezentująca zwięzłą historię pułku, który walczył także na Roztoczu.

Zenon Baranowski, Rys historyczny miejscowości powiatu janowskiego, Stalowa Wola 2001. Powiat Janowski, a więc także opis skraju Roztocza Zachodniego.

Konrad Bartoszewski “Wir”, Relacje, wspomnienia, opracowania, Lublin 1996. Wspomnienia legendarnego dowódcy AK.

Waldemar Wojciech Bednarski, Mariusz Dariusz Bednarski, Ziemia tomaszowska w powstaniach narodowych 1831 i 1863 r., Tomaszów Lubelski 2001. Ciekawa, choć niewielka objętościowo pozycja. Warto polecić wszystkim osobom interesującym się właśnie tym okresem historycznym.

Waldemar Wojciech Bednarski, Tak było na ziemi tomaszowskiej, postawy mniejszości narodowych w latach 1921-1947, Tomaszów Lubelski 2004. Książka niepoprawna politycznie, a przez to wielce zajmująca.

Waldemar Wojciech Bednarski, Marszałek Józef Piłsudski na ziemi tomaszowskiej, Tomaszów Lubelski 2009. Tytuł najlepszą rekomendacją.

Mariusz Dariusz Bednarski, Z dziejów przemian społeczno-gospodarczych i politycznych w powiecie tomaszowskim w latach 1944-1947, Tomaszów Lubelski 2002. Praca uwzględnia nie tylko zachowane dokumenty, ale także relacje i wspomnienia pochodzące z tamtego okresu.

Tomasz Bereza, Piotr Chmielowiec, Janusz Grechuta, W cieniu Linii Mołotowa, Rzeszów 2002. Publikacja Instytutu Pamięci Narodowej.

Jerzy Besala, Stanisław Żółkiewski, Warszawa 1988. Obszerna biografia słynnego hetmana i kanclerza.

Andrzej Betlej, Marcin Biernat, Katarzyna Brzezina, Piotr Krasny, Jan. K. Ostrowski, Józef Skrabski (red.), Kościoły i klasztory Lwowa z wieków XIX i XX, Kraków 2004. Monumentalne dzieło – niemal 400 stron tekstu i drugie tyle ilustracji. Do wydawnictwa dołączono mapę z lokalizacją świątyń.

Wojciech Białasiewicz, Wrzesień 1939 roku na Zamojszczyźnie, Warszawa 2011. Szczegółowa i bardzo cenna monografia pamiętnego września.

Philip Bibel, Szczebreszin, Warszawa 2012. Wspomnienia z dzieciństwa autora wywodzącego się ze Szczebrzeszyna.

Aneta Biedrzycka, Figury religijne w krajobrazie Roztocza Środkowego, Lublin 2001. Ciekawa praca, obroniona na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, odnosząca się do okolic Krasnobrodu.

Robert Bijas, Ptaki i ssaki Roztocza najczęściej spotykane, przewodnik dla młodego obserwatora, Zwierzyniec 2010. Albumowe wydawnictwo prezentujące w tym tomie głównie ptaki Roztocza.

Tomasz Bordzań, Grupa pułkownika Zieleniewskiego, Biłgoraj 2004. Powstanie grupy i jej szlak bojowy z września 1939 r.

Tomasz Bordzań, Dorota Skakuj, Wykaz miejsc Pamięci Narodowej w powiecie biłgorajskim, Biłgoraj 2015. Podręczny, ładnie wydany, katalog – przewodnik.

Zofia Borzymińska, Rafał Żebrowski (red.), Polski słownik judaistyczny: dzieje, kultura, religia, ludzie, t. I – II, Warszawa 2003. Wyjątkowo obszerna (razem prawie 2000 stron) publikacja odnosząca do zjawisk i osób związanych z największym do XVIII w. na świecie skupiskiem ludności żydowskiej – w Rzeczpospolitej Obojga Narodów. W przypadku Ludwika Zamenhofa pominięto wprawdzie jego związek z Zamościem, ale można się dowiedzieć o nim wielu innych ciekawostek, np. tego, że ten słynny twórca języka esperanto tworzył go mając nadzieję na przyjęcie się tego właśnie języka wśród społeczności żydowskiej osiedlającej się w Palestynie.

Wiesław Bondyra, Słownik miejscowości województwa zamojskiego, Lublin – Zamość 1993. Kolejna próba zmierzenia się z tematem historii roztoczańskich miejscowości.

Lucjan Boruta, Bicie mego serca…, Warszawa 1994. Ten znany rzeźbiarz, który tworzył m.in. na Roztoczu, pochodził z Drohiczyna. Nie wszyscy wiedzą, że był także poetą. “Bicie mego serca” to zbiór jego wierszy.

Zenon Bosacki, Władysław Zamoyski: fundator Kórnika i Zakopanego, Poznań 1986. Zamoyscy to nie tylko Ordynacja. Słynna do dziś Biblioteka Kórnicka także wiele im zawdzięcza, a równie istotna jest sprawa głośnego sporu o Morskie Oko i Rysy.

Roman Bratny, Co las mi powiedział, Warszawa 1987. Roztoczański akcent znajdziemy w opowiadaniu “Historia najnowsza Polski u Antka Półgłówki”.

Samuel Brodowski, Żywoty hetmanów Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Lubelskiego, Lwów 1850. Opowieść bynajmniej nie tylko o Janie Zamoyskim. Reprint ukazał się w 1997 r. nakładem wydawnictwa Antyk.

Janusz Brodowski, Doktor Janusz Peter, społecznik i regionalista, Tomaszów Lubelski 1997. Historia życia znanego społecznika i regionalisty.

Urszula Brodziak, Joanna Margol, Kapela braci Bździuchów z Aleksandrowa, Aleksandrów Lublin 2006. Nazwisko Bździuch w Aleksandrowie wiele znaczy. Ta książeczka to niewielka, acz interesująca, monografia tytułowej kapeli ludowej, wzbogacona o ciekawe zdjęcia. Nie brakuje także zapisu nutowego kilku wybranych utworów.

Ryszard Brykowski, Drewniana architektura cerkiewna na koronnych ziemiach Rzeczypospolitej, Warszawa 1995. Piękne opracowanie opatrzone licznymi zdjęciami.

Ryszard Brykowski, Zofia Winiarz (red.), Katalog zabytków sztuki w Polsce, tom VIII, zeszyt 3: powiat biłgorajski, 1960.
Ryszard Brykowski, Zofia Winiarz (red.), Katalog zabytków sztuki w Polsce, tom VIII, zeszyt 7: powiat janowski, Warszawa 1961.
Ryszard Brykowski, Ewa Rowińska (red.), Katalog zabytków sztuki w Polsce, tom VIII, zeszyt 6: powiat hrubieszowski, Warszawa 1964.
Ryszard Brykowski, Ewa Rowińska (red.), Katalog zabytków sztuki w Polsce, tom VIII, zeszyt 8: powiat krasnostawski, Warszawa 1964.
Ryszard Brykowski, Ewa Smulikowska (red.), Katalog zabytków sztuki w Polsce, tom VIII, zeszyt 17: Tomaszów Lubelski i okolice, Warszawa 1982.
Seria wielce zacna (a w zasadzie to nawet 2 serie tzw. stara i nowa), choć nigdy nie ukończona. Przegląd zabytków + album fotograficzny (najbogatszy z okolic Tomaszowa). Odnośnie powiatu krasnostawskiego warto podkreślić, że w opisach znajdziemy tu m.in. obiekty z Roztocza Zachodniego (m.in. z Turobina).
Ogólniejszy charakter miały – wydane nieco później – opracowania odnoszące się do całych województw – seria “Zabytki architektury i budownictwa w Polsce” (por. litera Z).

Tomasz Brytan, Gmina Biłgoraj, Krosno 2000. Mała monografia gminy przygotowana przez wydawnictwo Apla.

Tomasz Brytan, Gmina Obsza – słownik krajoznawczy, Obsza 1999. Niskonakładowe, bardzo ciekawe wydawnictwo. Borowe Młyny, Głuchy, Borowiec, Zamch, Kobylanka i inne.

Marta Brzuskowska (red.), Gody zamojskie, wiejskie zwyczaje i obrzędy ludowe, Zamość 1986.

Marta Brzuskowska (red.), Herody Dialogus pro Nativitate Iesu Christi przy tym Gospodarzom Zamojskim na ten Nowy Rok kolęda, Zamość 2000.
Ech giną tradycje w narodzie, tym bardziej warto zaopatrzyć się w tę publikację. Nakład tylko 300 egzemplarzy!!!

Bułhak, Jaroszyński, Marcinkowski, Poddębski i inni, Fotografie zebrał W. Dzwonkowski, Polska w krajobrazie i zabytkach, Warszawa 1930.
Tom I, część 1: Warszawa, Województwo Warszawskie i łódzkie, Województwo kieleckie, autorzy artykułów: A. Janowski, W. Woydyna, J. Kłoos, J. Ejsmond, A. Lauterbach, opisy zdjęć: W. Dzwonkowski. Reprint: Lublin 2007.
Tom I część 2: Województwa Lubelskie, Pomorskie, Poznanskie, Śląskie, Wybrzeże Morskie, autorzy artykułów: W. Woydyna, M. Zaruski, M. Orłowicz, W. Miedniak, opisy zdjęć: A Karczewski. Reprint: Lublin 2007.
Tom II, części 1 i 2: Kraków, Tatry, województwa Lwowskie, Stanisławowskie, Tarnopolskie, Wołyńskie, Poleskie, Wileńskie, Nowogródzkie, Warszawa 1931. Reprint: Lublin 2008.
Widziałem tylko wspomniany reprint, charakteryzuje się on niestety kiepską jakością reprodukcji, szczególnie w tomie I. Ostatnio ukazują się reprinty dla poszczególnych województw, lepsze technicznie, jednak niezgodne z oryginałem (zmieniony jest układ graficzny i duża część zdjęć).
Tom I część 2 obejmuje Lubelskie, a więc spory kawałek Roztocza. W tekście (autor: W. Woydyno), wspominane są m.in. Zamość i Radecznica.
Tom II to m.in. Lwowszczyzna. Wyróżnić należy szczególnie przepiękne zdjęcie Czartowskiej Skały.

Ludwik Mieczysław Buczek, Osuchy 1939-1945, Osuchy 2009. Szczegółowy opis zdarzeń z okresu II wojny światowej, w tym głośnej bitwy pod Osuchami z czerwca 1944 r.

Walerian Bugała, Jerzy Markiewicz, Ryszard Szczygieł, Wiesław Śladkowski, 400 lat Biłgoraja, Biłgoraj 1980. Ilustrowana kronika miasta.

Jan Buraczyński – Roztocze, Lublin 1997.
Jan Buraczyński (red.), Roztocze – środowisko przyrodnicze, Lublin 2002.
Jedna z najważniejszych pozycji roztoczańskich ostatnich lat, napisana pod redakcją wybitnego lubelskiego naukowca. Drugie wydanie powala na kolana.

Jan Buraczyński, Roztocze: dzieje osadnictwa, Lublin 2008.
Jan Buraczyński, Roztocze: dzieje osadnictwa, Lublin 2011.
Prof. Jan Buraczyński znany jest wszystkim miłośnikom Roztocza ze znakomitych opracowań, wśród których szczególnie należy wyróżnić pracę “Roztocze – środowisko przyrodnicze” z 2002 r. W najnowszej monografii “Roztocze: dzieje osadnictwa” opis przyrody ma jedynie charakter wprowadzający (20 stron). W dalszej części (niemal 600 stron!) opisano historię Roztocza od średniowiecznego okresu plemiennego po rok 2000. Co ważne, starannie opisano całość Roztocza, a więc nie tylko jego część polską, ale także ukraińską. Uzupełnieniem są liczne mapy i zdjęcia. Wydanie drugie jest rozszerzone.

Przemysław Burchard, Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce, Warszawa 1990. Kolejne unikalne wydawnictwo o encyklopedycznym charakterze.

C

Irenusz Caban, Na dwa fronty, obwód AK Tomaszów Lubelski w walce z Niemcami i ukraińskimi nacjonalistami, Lublin 1999. Panuje przekonanie, iż mordy dokonywane przez UPA na polskiej ludności cywilnej miały miejsce jedynie na Wołyniu. Ta książka pokazuje, iż walki miały miejsce także na Zamojszczyźnie.

Ireneusz Caban, Ludzie lubelskiego okręgu Armii Krajowej, Lublin 1995.
Bardzo cenny partyzancki słownik biograficzny.

Ireneusz Caban (red.), Związek Walki Zbrojnej, Armia Krajowa w obwodzie Tomaszów Lubelski, Lublin 1997.
Ireneusz Caban, Oddziały partyzanckie i samoobrony obwodu AK Tomaszów Lubelski, Warszawa 2000.
Ireneusz Caban, Okręg Armii Krajowej Lublin, Lublin 1996.
Kto, co, gdzie i kiedy – cenne kompendia wiedzy.

Zygmunt Cebula, Andrzej Karczmarzewski, Stanisław Polański, Andrzej Wesół (red.), Kanon krajoznawczy województwa podkarpackiego, Rzeszów 2017. Piękne albumowe wydanie przygotowane przez rzeszowski oddział PTTK. Atrakcje omawiane są zgodnie z podziałem województwa na powiaty.

Adam Chmielowski – Brat Albert, Myśli malarza i brata ubogich (wybór i opracowanie Andrzej Wojnowski), Lublin 2002. Słowa polskiego świętego wybrane z ocalałych pism.

Adam Chmielowski – Brat Albert, Pisma Adama Chmielowskiego, św. Brata Alberta (opracowanie: Alfons Schletz), Kraków 2004. Ponad 300 stron listów i dokumentów związanych z Bratem Albertem.

Tadeusz Chrzanowski, Kresy czyli obszary tęsknot, Kraków 2009. Historyczna podróż po dawnych kresach. Jeden z rozdziałów opisuje Lwów.

Paulina Chrzanowska, Szkła artystyczne z polskich manufaktur XVIII w., Warszawa 1987. Ładna książeczka-albumik pełna odniesień do graniczącej z Roztoczem: Ziemi Lubaczowskiej.

Hubert Chwedyk, Koleje wąskotorowe Ordynacji Zamojskiej, Zamość 2006.
O ile kolejki Lipa – Biłgoraj i Biłgoraj – Zwierzyniec są dobrze znane, o tyle o wiele mniej wiadomo o innych żelaznych wąskich szlakach w tym regionie. Ta publikacja uzupełnia tę lukę.

Tomasz Ciemnoczułowski, Szerokim torem LHS, Łódź 2009. Linia Hutnicza Szerokotorowa to najdłuższa w Polsce linia o rozstawie szyn 1520 mm. Ten żelazny szlak doczekał się obecnie albumowego opracowania. Autorem tego ciekawego i bogato ilustrowanego wydawnictwa jest Tomasz Ciemnoczułowski – znany ze strony internetowej lhs.pl. Album ukazuje się w 30-to lecie eksploatacji linii i ukazuję jej pełną historię: od samych początków po chwilę obecną.

Bolesław Cisło, Z życia tomaszowskiej wsi pierwszej połowy XX wieku, Tomaszów Lubelski 2001. Książeczka ciekawa i zróżnicowana. Wybrane tematy to: budownictwo wiejskie, prace w polu, zajęcia kobiet wiejskich, ubiory, zwyczaje i obyczaje, oraz wiejskie wesela.

Bolesław Cisło, Śladem tomaszowskich zabytków i innych budowli: co? gdzie? kiedy?, Tomaszów Lubelski 2007. Tytuł mówi sam za siebie. Opowieść o zabytkach, które do dziś możemy tu zobaczyć, a także o tych, które zniknęły już z krajobrazu.

Bolesław Cisło, Tomaszowskie cmentarze, Tomaszów Lubelski 1993.
Bolesław Cisło, Tomaszowskie pomniki, Tomaszów Lubelski 1988.
Pierwsza pozycja to monografia nekropolii Tomaszowa, a druga uzupełnia ją w aspeckie znajdujących się w Tomaszowie pominków (głównie wojennych).

Bolesław Cisło, Burmistrzowie miasta Tomaszowa Lubelskiego w latach 1918-1997, Tomaszów Lubelski 1997. W tym okresie funkcję burmistrza pełniło 21 osób.

Bolesław Cisło, Bo wolność krzyżami się mierzy, Tomaszów Lubelski 1999.
Opis walk z okresu powstań, I i II wojny światowej, ze szczególnym uwzględnieniem wrześniowych walk o Tomaszów Lubelski z 1939 r.

Andrzej Czacharowski (red.), Biłgorajskie legendy, Biłgoraj 2006. Plon biłgorajskich Spotkań z Tradycją. Z lektury dowiemy się jak powstał Biłgoraj, a także m.in. jakie to piekielne wręcz przygody przytrafiały się sitarzom.

Joanna Czaj (red.), Pomniki historii, 25 najcenniejszych obiektów i zespołów zabytkowych w Polsce, Warszawa 2004. Publikacja Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków. Opisy obiektów uznane za pomniki historii przez prezydenta RP na wniosek ministra kultury. Wśród nich jest Zamość.

Bożena Czajkowska (red.), Święto kaszy, Janów Lubelski 2003. Coś dla wielbicieli roztoczańskich potraw regionalnych – liczne smakowite przepisy.

Bożenna Czarnecka, Bronisław Janiec, Przełomy rzeczne Roztocza jako modelowe obiekty w edukacji ekologicznej, Lublin 2002. Cenna publikacja dla wielbicieli roztoczańskich wodospadów, zwanych szumami.

Krzysztof Czubara, Bezpieka – urząd bezpieczeństwa na Zamojszczyźnie 1944-1947, Zamość 2003. Przygotowując tę książkę autor dokonał niesłychanie dogłębnego przestudiowania literatury, ze szczególnym uwzględnieniem materiałów z Archiwum Państwowego w Zamościu i Lublinie. Znajdziemy tu także kopie wybranych dokumentów, oraz unikalny słowniczek bezpieki, z którego można się dowiedzieć co to jest Kubanka (bynajmniej nie chodzi tu o obywatelkę Kuby).

Krzysztof Czubara, Dawniej w Zamościu, Zamość 1998, 2005. Według podtytułu jest to opowieść o skrabrach, duchach i czartach, sławnych generałach, poetach, wizytach dostojnych gości, wielkich balach, pojedynkach i kurtyzanach. Dzieło niezwykle barwne. Szczególną uwagę należy zwrócić na drugie, znacząco poszerzone, wydanie tego dzieła.

Krzysztof Czubara, Kennedy z Zamościa, nie tylko wojenne tajemnice minionego wieku, Zamość 2007. Kolejna znakomita publikacja znanego regionalisty. Wśród tematów mi.n.Linia Mołotowa, Jak zginął mjr “Kalina”?, a tytułowy Kennedy to Andrzej Kowerski.

Władysław Ćwik, Dzieje Józefowa, Rzeszów 1992. Obszerna monografia miejscowości położonej na skraju wzgórz Roztocza i lasów Puszczy Solskiej.

D

Zdzisław Daraż, Zawierucha nad Sanem, Rzeszów 2006. Wspomnienie wojennych (i tuż co powojennych) tragicznych zdarzeń z obszaru Ziemi Lubaczowskiej.

Marcin Dąbrowski, Cmentarze wojenne z lat I wojny światowej w dawnym województwie lubelskim, Lublin 2004. W tym przypadku słowo dawnym znaczy gierkowskim, nie będzie tu więc Zamojszczyzny. Najciekawsza część wydawnictwa to katalog cmentarzy, uwzględniający także te, które nie zachowały się do dzisiejszych czasów.

Witold Dembowski, Hipopotam, alianckie zrzutowisko broni koło Florianki, Biłgoraj 2008. Mało znana – a ciekawa karta – z okresu II wojny światowej z okolic Zwierzyńca.

Grażyna Dobomilska (red.) Oblicze Kraśnika, Kraśnik 2000. Zróżnicowane i dość obszerne wydawnictwo. Polecam m.in. dział o muzeach.

Mieczysław Dobrzański, Gehenna Polaków na Rzeszowszczyźnie w latach 1939 – 1948, Wrocław 2002. Relacje z walk z okupantem niemieckim, sowieckim i z oddziałami UPA.

Maria Domańska, Śladami przeszłości – o Parafialnym Muzeum Regionalnym w Krasnobrodzie, Krasnobród 2011. Niewielka, acz sympatyczna książeczka, w której oprócz opisu muzeum znalazło się miejsce także na krótki rys historyczny Krasnobrodu i… wiersze Autorki.

Paweł Duda, Sylwia Stano (red.), Roztocze. Wschód kreatywności, Szczebrzeszyn 2018. Przegląd różnorodnych inicjatyw podejmowanych na Roztoczu (m.in.) Letnia Akademia Filmowa w Zwierzyńcu, Teatr Performer, winnica Lipowiec) dodatkowo zachęcających turystów do odwiedzenia tego regionu. Ciekawostką są zamieszczone w publikacji żydowskie legendy.

E

Piotr Eberhardt, Polska i jej granice – z historii polskiej geografii politycznej, Lublin 2004. Pasjonująca książka prezentująca wizje granic naszego kraju od Długosza przez Pola, Romera, Dmowskiego, po prace współczesne.

Encyklopedia kresów, Kraków 2004. Wydawnictwo pionierskie, warte szczególnej uwagi. Niemal 600 stron tekstów i ciekawych ilustracji.

F

Teresa Fabijańska – Żurawska, Hrubieszów – dzieje i zabytki, Hrubieszów 1993. Krótko i przystępnie.

Anna Fastnacht-Stupnicka, Zostali we Lwowie, Wrocław 2010. Opowieść o Polakach, którzy po zakończeniu II wojny światowej postanowili pozostać w swoim ukochanym mieście. Kolejne rozdziały przybliżają czas od pierwszego wkroczenia Armii Czerwonej do Lwowa, przez okupację niemiecką, czasy ZSRR ku współczesności.

s. Assumpta Faron, Śladami Brata Alberta, Kraków 1997, 2003. Opowieść o życiu Marii Bernardyny Jabłońskiej, urodzonej w Pizunach na Roztoczu.

s. Assumpta Faron, Ecce Homo – historia obrazu, Kraków 1998. Opowieść o najsłynniejszym obrazie Brata Alberta Chmielowskiego, który nigdy nie został ukończony.

Jacek Feduszka, Jerzy Kuśnierz, “Gdzie słońce wschodzi i kędy zapada” – granice przez czasy, religie, krainy, miasta, wioski, podwórka, rodziny (katalog wystawy), Zamość 2001. Choć to katalog z wystawy, to tekstów także nie brakuje. Pozycja dla tropicieli zmian granic, nadal dostępna w Muzeum Zamojskim.

Jacek Feduszka, E. Hanejko, W. Panasiewicz, J. Wyszkiewicz, Skarby monet nowożytnych polskich i obcych XV-XVIII w. w zbiorach muzeów państwowych województwa zamojskiego, Zamość. Niewielki katalog przygotowany przez Muzeum Okręgowe w Zamościu (obecnie Muzeum Zamojskie).

Jacek Feduszka, Twierdze Modlin, Serock, Zamość w planach strategicznych powstania listopadowego, Lublin 1999. Wizja roli, jaką powinny odgrywać twierdze, według: Napoleona Bonaparte, Ignacego Prądzyńskiego, Wojciecha Chrzanowskiego i Ludwika Mierosławskiego.

Dominik Fijałkowski, Janowski Park Narodowy – projekt, Lublin 1991. Czy park ten powstanie? Tego nie wiemy, ale projekt warto poznać.

Marek Florek, Zabytkowe cmentarze – woj. tarnobrzeskie, Warszawa 1995. Niezwykle cenna pozycja dla miłośników Roztocza Zachodniego (i nie tylko). książka opracowana na podstawie kart cmentarzy. Wśród haseł m.in. Batorz, Flisy-Porytowe Wzgórze – Janów Lubelski, Lipa, Otrocz, Ulanów i Zaklików.

Maria Fornal, Danuta Kawałko, Stanisław Orłowski, Przyczynki do etnografii Zamojszczyzny, Zamość 1995. Plon konferencji zorganizowanej w Zamościu w 1995 r,. staraniem Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego. Wśród artykułów m.in. opowieści o kamieniołomie w Józefowie i o zamojskich strojach ludowych.

Kazimierz Fudakowski, Między endecją a sanacją, wspomnienia ziemianina, Warszawa 2013. Obowiązkowa pozycja dla każdego, kto interesuje się historią Krasnobrodu.

G

Roman Gadzikowski, By nie uległo zapomnieniu, z dziejów kombatanctwa leśników Lubelszczyzny, Lublin 2004. Podstawowa część publikacji do słownik obejmujący niemal 1000 leśników, związanych z konspiracją w okresie II wojny światowej.

Stanisław Franciszek Gajerski, Zarys dziejów Narola, Przemyśl 1986.
Stanisław Franciszek Gajerski, Zarys dziejów Cieszanowa, Przemyśl 1981.
Ta książeczki liczą ledwie kilkanaście stron, lektura jest jednak wielce zajmująca.

ks. Wilhelm Gaj-Piotrowski, Duchy i demony w wierzeniach ludowych z okolic Stalowej Woli-Rozwadowa i Tarnobrzega, Wrocław 1993. Opisywane “stwory” grasują jednak nieco dalej niż w rejonie podanym w tytule, bo znajdziemy tu opowieść np. o diable w Rzeczycy Długiej. Pasjonująca książka dla tych, których interesują Dziwożony, Licha, Łapiduchy, Rusałki, Strzygi i Wyrwidęby.

ks. Wilhelm Gaj-Piotrowski, Z flisackich tradycji Ulanowa, Stalowa Wola 2001. Opowieść o “Małym Gdańsku” znajdującym się w pobliżu ujścia Tanwi do Sanu, na skraju lasów Puszczy Solskiej.

Tomasz Gaudnik, Krzysztof Czochra, Słownik mowy szczebrzeskiej, Szczebrzeszyn 2013. Niemal 500 haseł, a wśród nich tak ciekawe słowa, jak pierożyć, zrobić firgut, czy hawida.

Krzysztof Garbacz, Na szlaku biłgorajskich kapliczek i krzyży przydrożnych, Zielona Góra 2009. Obszerna monografia, pełna cennych informacji. Zdjęć także wiele (czarno-białe).

Alfred Gauda (red.), Dziedzictwo kulturowe Lubelszczyzny – kultura ludowa, Lublin 2001. Cenna pozycja podejmująca różne aspekty twórczości ludowej, zawiera także wykaz lubelskich twórców takiej sztuki.

Ginące piękno, detal architektoniczny w zabytkach polsko-ukraińskiego pogranicza, Zamość 2005. Katalog (a właściwie to wręcz album) wystawy przygotowanej przez Muzeum Zamojskie. Ogromna ilość kolorowych zdjęć!!!

Andrzej Gil, Prawosławna Eparchia Chełmska do 1596 roku, Lublin – Chełm 1999. Eparchia obejmowała część Roztocza Zachodniego, Roztocze Środkowe, a także częśc Roztocza Południowego sięgającą aż za Magierów (Ukraina).

Alina Glińska, Zamojszczyzna w okresie okupacji hitlerowskiej (relacje wysiedlonych i partyzantów), Warszawa 1968. Tytuł najlepszą rekomendacją.

Zygmunt Gloger, Geografia historyczna ziem dawnej Polski, Kraków 1903. Reprint Warszawa 1991. Ciekawa pozycja historyczno-geograficzno-turystyczna.

Zbigniew Głowaciński, Stefan Michalik, Kotlina Sandomierska, Warszawa 1979. Przyrodniczy przewodnik po graniczącej z Roztoczem Kotlinie.

L. Głowacki, A. Sikorski, Kampania wrześniowa na Lubelszczyźnie, Lublin 1966. Dokumentacja (uwzględniaąca także mapy) walk tragicznego września 1939 r.

Edward Giglewicz, Lublinland – Państwo Żydowskie w planach III Rzeszy, Radom 2004. Mało znana karta dziejów II wojny światowej, gdy na terenie Lubelszczyzny Niemcy planowali utworzenie “żydowskiego rezerwatu”. Ciekawe.

Janusz Gmitruk, Powstanie Zamojskie, Warszawa 2003. Książka wydana przez Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w Warszawie. Obejmuje opis nie tylko walk z niemieckim okupantem, ale także z UPA. Liczne fotografie.

Janusz Gmitruk, Bataliony Chłopskie 1940-1945, Warszawa 2000. Monografia tej bohaterskiej armii. Wiele miejsca poświęcono walkom na Zamojszczyźnie. Niemal połowa książki to reprodukcje starych archiwalnych zdjęć.

Janusz Gmitruk, 55 rocznica walk Batalionów Chłopskich na Zamojszczyźnie, Warszawa 1998. Katalog wystawy prezentowanej w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.

Janusz Gmitruk, Zamojszczyzna – historia pisana chłopską krwią, Warszawa 2000. Niewielka objętościowo, acz bogata w treści publikacja przygotowana przez Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego.

Gmina Batorz w przeszłości i dzisiaj, Krosno 1999. Mała monografia przygotowana przez Gminny Ośrodek Kultury w Batorzu.

Gmina Lubaczów, 130 lat linii kolejowej Jarosław – Sokal, jednodniówka, lipiec 2014. Folder pełen ciekawostek związanych z ta południoworoztoczańską linią kolejową z moim artykułem wstępnym.

Henryk Gmiterek, W kręgu akademickiego Zamościa, Lublin 1996. Książka wydana w 400 rocznicę powołania Akademii Zamojskiej.

Lesław Gnot, Lubelszczyzna: dzieje – ludzie – krajobrazy, Lublin 1974. Dość obszerna monografia pełna czarno-białych zdjęć z tamtych czasów.

Marek Gosztyła, Michał Proksa, Kirkuty Podkarpacia, Przemyśl 2001. M.in. Narol, Cieszanów, Zaklików, Ulanów, Wielkie Oczy, Stary Dzików, Oleszyce i Lubaczów.

Marian Gumowski, Pieczęcie i herby miejscowości województwa lubelskiego, Lublin 1959. Pionierska na lubelszczyźnie publikacja heraldyczna.

Tadeusz Guz, Wojciech Lis, Ryszard Sobczuk, Bitwy pod Tomaszowem Lubelskim w 1939 roku, Lublin 2010. Praca zbiorowa poświęcona jednej z najważniejszych kart wojny obronnej z 1939 r.V

Jan Górak, Miasta i miasteczka Zamojszczyzny, Zamość 1990.
Książki Jana Góraka to lektura obowiązkowa.

Jan Górak, Kościoły drewniane Zamojszczyzny, Zamość 1986.
Jan Górak, Dawne cerkwie drewniane w województwie zamojskim, Zamość 1984.
Drewniane świątynie mają swój urok. Jan Górak opisuje je bardzo dokładnie i kompetentnie.

Jan Górak, Podcieniowa zabudowa miasteczek lubelszczyzny, Zamość 1996.
Jan Górak, Materiały do historii kultury materialnej zamojszczyzny, Zamość 1992.
Jan Górak, Regionalne formy architektury drewnianej Lubelszczyzny na tle zagadnień osadniczych, Zamość 1994.
Klasyczne pozycje klasycznego autora.

Tadeusz Grabowski (red.), Transgraniczny Rezerwat Biosfery Roztocze, Zwierzyniec 2015. Dokumentacja rezerwatu biosfery przygotowana w pięknym, albumowym wydaniu.

Czesław K. Grzelak, Wrzesień 1939 na kresach w relacjach, Warszawa 1999.
Czesław K. Grzelak, Kresy w czerwieni 1939, Warszawa 2008.
Ważne publikacje. Pierwsza cytuje oryginalne dokumenty, które wywierają wielkie wrażenie. Druga to próba monograficznego opisu zdarzeń z tamtego okresu.

Regina Smoter-Grzeszkiewicz, Bogusław Garbacik (red.), Dzieje gminy Szczebrzeszyn, Szczebrzeszyn 2010. Opis historii poszczególnych miejscowości wchodzących w skład gminy wzbogacony o relacje mieszkańców.

Stanisław Grzybowski, Jan Zamoyski, Warszawa 1994. Bodaj najlepsza biografia założyciela Ordynacji Zamojskiej.

H

Aleksandra Hadaś, Na granicy, wspomnienia Karola Kazimierza Kosteckiego “Kostka”, dowódcy kompanii “Narol” Armii Krajowej, Wrocław 2023.
“Kostek” to jeden z najsłynniejszych partyzantów wschodniej Polski. Dobrze się stało, że udało się odnaleźć i opublikować jego własne wspomnienia. Uwagę zwracają także archiwalne zdjęcia.

Eufeniusz Hanejko, Muzeum Regionalne im dr Janusza Petera w Tomaszowie Lubelskim. Kolorowa książeczka prezentująca wybrane eksponaty tego roztoczańskiego muzeum.

Wojciech Hanus, Jeden z ostatnich. Stefan Kobos „Wrzos” (1900-1976), Rzeszów – Warszawa 2019. Stanisław Kobos „Wrzos” był dowódcą 3 plutonu kompanii AK “Narol”, a później ostatnim komendantem WiN obwodu Tomaszów Lubelski. Ujęty we wsi Brzeziny k. Bełżca w styczniu 1956 (!) roku.

Marian Harasimiuk, Rzeźba strukturalna Wyżyny Lubelskiej i Roztocza, rozprawa habilitacyjna, Lublin 1990. Unikat.

Zbigniew Hausner, Podróże po cmentarzach Ukrainy, tom III, Kraków 2007.
Katalog cmentarzy i mogił, obejmuje m.in. Iwano-Frankowe, Kulików, Magierów, Niemirów, Rawę Ruską i Żółkiew.

Wojciech Hawryluk, Grzegorz Linkowski, Żydzi lubelscy, Lublin 1996. Materiały z lubelskiej konferencji z 1994 r. Szczególnie wyróżniłbym rozdział “Związki pisarzy żydowskich z Lublinem i lubelszczyzną”.

Stanisław Herbst, Zamość, Warszawa 1954. Opracowanie przygotowane w oparciu o przewojenną literaturę. Interesujący jest, stanowiący integralną część wydawnictwa, album fotograficzny.

Robert Horbaczewski, W blasku świec – opowieści tyszowieckie, Lublin 2005; Tu Szewce, opowieści tyszowieckie, Lublin -Tyszowce 2009; W cieniu kopuł, 2011 . W pańskim sadzie – opowieści tyszowieckie, Lublin 2021. Książki bynajmniej nie tylko dla tych, którzy chcą się dowiedzieć czegoś więcej o butach “tyszowiakach” (pasują na obie nogi), czy słynnych świecach, które liczyły sobie aż 5 metrów wysokości. Najnowsza, z 2021 r., jak pisze sam autor: to książka złożona z okruchów wspomnień dawnym mieszkańców uzupełniona źródłami archiwalnymi (…)., wzbogacona fotografiami przechowywanymi od pokoleń w rodzinnych albumach (…). To opowieść o moim rodzinnym miasteczku czasów międzywojnia. Bardzo ciekawa!

ks. Michał Huk, Krowica Dawniej i dziś, Wrocław 1990. Skromna książeczka o tej niewielkie wsi, położonej na – graniczącym z Roztoczem – Płaskowyżem Tarnogrodzkim.

Ryszard Huss, Garnizon Zamojski wczoraj i dziś, Zamość 2003. Opowieść o zamojskiej twierdzy, jej żołnierzach i wyzwaniach, z którymi musieli się oni zmierzać. Opowieść zaczyna się w 1618 r.

I

Irena Iskrzycka, Muzeum w Biłgoraju, Lublin 1968. Katalog wydany z okazji 20 lat Polski Ludowej. Oprócz “obowiązkowej oprawy”, znajdziemy jednak także wiele ciekawostek, m.in. serię zdjęć o tym, jak to z tymi biłgorajskimi sitami bywało.

Dariusz Iwaneczko, Opór społeczny a władza w Polsce południowo-wschodniej 1980-1989, Warszawa 2005. Monografia IPN. Cennym załącznikiem jest indeks osób.

Edward Izdebski, Bitwa pod Komarowem 26 sierpnia – 2 września 1914 r., Warszawa 1931, reprint Chełm 2012. Okolice Komarowa to nie tylko pole słynnej bitwy z bolszewikami z 1920 r.!

Krystian Izdebski, Tadeusz Grądziel, Roztocze, Warszawa 1971. Przyrodniczy przewodnik turystyczny po Roztoczu.

Krystian Izdebski, Bożena Czarnecka, Tadeusz Grądziel, Bogdan Lorens, Zygmunt Popiołek, Zbiorowiska roślinne Roztoczańskiego Parku Narodowego na tle warunków siedliskowych, Lublin 1992. Do książki dołączono teczkę z mapami przyrodniczymi w skali 1:10 000 (z aktualną numeracją parkowych działów leśnych).

J

Teresa Jabłońska, Parafia rzymsko-katolicka p.w. Wniebowzięcia N.M.P. w Kraśniku. Niewielka, ale ładnie wydana, broszurka z zarysem dziejów Kraśnika i jednej z jego świątyń.

Stanisław Jachymek, Żeleźniakiem w chmurach, Zamość. Zbiór wierszy i mini-album fotograficzny autorstwa pana Stanisława Jachymka – twórcy słynnej Zagrody Guciów.

Stanisław Jadczak, Hrubieszów i powiat Hrubieszowski 1400-2000, Lublin 2000. Starannie opracowane kalendarium + artykuły problematyczne.

Stanisław Jadczak, Powiat biłgorajski, Lublin 2000. To wydawnictwo to słowniczek poszczególnych gmin powiatu, wraz z opisem turystycznym.

Zygmunt Jagiełło, Parafiaz rzymsko-katolicka p.w. Zwiastowania NMP w Tomaszowie Lubelskim, Tomaszów Lubelski 2008. Modrzewiowy kościół w Tomaszowie to zabytek wyjątkowej klasy, książka przybliża dzieje znajdującej się tutaj parafii.

Zbigniew Jakubik, Czapki na bakier, Warszawa 1997. Opowieść o józefowskiej partyzantce, ze szczególnym uwzględnieniem zdarzeń z czerwca 1944 r. i bitwy pod Osuchami.

Andrzej Janeczek, Osadnictwo pogranicza polsko ruskiego, województwo bełskie od schyłku XIV do początku XVII w. Monografia szczegółowa i pasjonująca.

Joanna Janicka, Maurcy hrabia Zamoyski, Lublin 2000. Dzieje przedostatniego ordynata na tle międzywojennej Polski.

Joanna Janicka, Żydzi Zamojszczyzny 1864-1915, Lublin 2007. Oficjalne struktury i codzienne życie. Barwny opis życia społeczności i czasów, które już minęły.

Anna Janko, Mała zagłada, Kraków 2015. Mama autorki w czasie pacyfikacji wsi Sochy 1 czerwca 1943 r. była malutką dziewczynką. Przeżyła. Ta książka to głównie efekt wielu rozmów pani Anny ze swoją mamą o tamtych czasach. Przejmująca lektura!

Janów Lubelski 1640-2000, Janów Lubelski 2000. Ciekawa pozycja przygotowana przez janowskich regionalistów.

Karolina Janik, Historia i dziedzictwo kulturowe Bełżca, Bełżec 2018. Historia i najciekawsze obiekty z Bełżca. Wydanie albumowe, bogato ilustrowane.

Jan Paweł II, Pielgrzymki do Ojczyzny 1979 – 1983 – 1987 – 1991 – 1995 – 1997 – 1999 – 2002, Kraków 2005. Zbiór wszystkich papieskich przemówień z wszystkich pielgrzymek do Ojczyzny. Nie zabraknie słów wypowiedzianych w Lubaczowie (1991 r.) i w Zamościu (1999 r.).

Andrzej Jarocki, Ostatni Ordynat, z Janem Zamoyskim spotkania i rozmowy, Warszawa 1991. Historia Ordynacji Zamojskiej widziana z perspektywy ostatniego ordynata.

Antoni Jarosz, Andrzej Michałowski (red.), Roztocze: problemy środowiska przyrodniczego i dziedzictwa kultury na pograniczu polsko-ukraińskim, Lubaczów 2001. Plon konferencji z maja 2001 r., która odbyła się w Horyńcu. Jest tam także mój artykuł.

Ryszard Jasiński, Frampol i okolice, tom I, Frampol 2002.
Ryszard Jasiński, Frampol i okolice, tom II, Frampol 2005.
Tom I zawiera dzieje Frampola do roku 1918, tom II obejmuje okres XX-lecia międzywojennego. W przygotowaniu tom III. Monografie bardzo cenne, bowiem publikacje historyczne odnoszące się do Roztocza Zachodniego (na którym znajduje się wszak Frampol) ukazują się nader rzadko. Książek nie można, jak na razie, kupić w księgarniach. Jak je zdobyć? Najlepiej przejeżdżając przez Frampol zapytać o Autora i odwiedzić go w domu.

Stanisław Jastrzębski, Ludobójstwo nacjonalistów ukraińskich na Polakach na Lubelszczyźnie w latach 1939-1947, Wrocław 2007. Integralną częścią wydawnictwa jest słownik miejscowości, w każdym wypadku z opisem zdarzeń i nazwiskami ofiar.

Grzegorz Jawor, Osady prawa wołoskiego i ich mieszkańcy na Rusi Czerwonej w późnym średniowieczu, Lublin 2004. Nie zabrakło charakterystyki ziemi lubelskiej, lwowskiej, bełskiej i przemyskiej. Wydanie z 2004 r. jest już drugim. W stosunku do wcześniejszej edycji wiele poprawiono i uzupełniono.

Marek Jawor (red.), Zamość – miasto UNESCO, pomnik historii RP produktem turystycznym polskiej gospodarki, Zamość 2015. Podejmowane tematy to m.in. forteca zamojska na tle europejskiej sztuki obronnej XVI-XIX w., garnizon zamojski, czy artyleria w zdobywaniu i obronie umocnień. Jest także artykuł przeglądowy o wykorzystaniu walorów obiektów fortecznych w turystyce.

Lucjan Jaworski, Janów Lubelski – czerwiec 1944, Warszawa 1970. Krótka opowieść o walkach na Porytowym Wzgórzu w Lasach Janowskich.

Jarosław Joniec, Niemiecki obóz zagłady w Bełżcu – zarys historii, Lublin 2016. Broszura z podstawowymi informacjami, archiwalnymi zdjęciami i planami.

Jednodniówka 3-go listopada 1919 r., w pierwszą rocznicę usunięcia rządów zaborczych i powstania niepodległej zjednoczonej Polski, Janów Lubelski 1919. Unikalna publikacja pochodząca z czasu, gdy Polska odzyskiwała niepodległość.

Tomasz Jędruchów, Na kresach Rzeczypospolitej: Munina – Hrebenne, w: Świat Kolei 2/2005. Generalnie nie podaję w tym wykazie artykułów, ale ten wyjątek musiałem zrobić. Historia ważnej roztoczańskiej linii kolejowej + zestaw fascynujących zdjęć i starych rozkładów jazdy.

Izabela Juchniewicz, Krasnobród, Kraków 2002. Mała monografia miasta.

Julia Jordna, Miłość trzeba udowodnić, Kraków 1999. Krótka i zwięzła opowieść o Bracie Albercie Chmielowskim, albertynach i albertynkach. Na stronie 37 wspominane są roztoczańskie pustelnie.

Jerzy Jóźwiakowski, Armia Krajowa na Zamojszczyźnie, Lublin 2001. Dwutomowa publikacja obszernie przedstawiająca zakres działań AK w poszczególnych okresach II wojny światowej, uwzględniająca także zdarzenia, jakie miały miejsce po wkroczeniu Armii Czerwonej.

K

Tadeusz Kaczmarek, Księga piw i browarów polskich, Warszawa. Opowieść o piwie, a także o browarach, w tym także roztoczańskich: w Zwierzyńcu i Janowie Lubelskim.

Magdalena Kaczmarzyk, Trudna miłość – święty Brat Albert, Kraków 1990.
Jedna z najbardziej obszernych opowieści o tej wybitnej postaci.

Henryk Kaczor, Dzierążnia – wieś na Roztoczu (krótki zarys dziejów), Tomaszów Lubelski 2001. Turyści rzadko tu zaglądają, może sytuacja zmieni się po ukazaniu tej właśnie książki?

S. Magdalena Kaczmarzyk, Czyńcie dobrze wszystkim: życie Sługi Bożej Bernardyny Jabłońskiej, Kraków 1988. Życiorys jednej z najbliższych współpracowniczek polskiego świętego – Brata Alberta.

Katalog zabytków sztuki w Polsce, patrz pod literą B (Brykowski).

Henryk Kajtel, Wojna w mojej pamięci, Tomaszów Lubelski 1998. Gdy wybuchła wojna, pan Kajtel był jeszcze małym dzieckiem. Książka zawiera jego wspomnienia, opisane po latach.

Henryk Kajtel, Hitlerowski obóz przesiedleńczy w Zamościu, Biłgoraj 2003.
Ważną częścią publikacji są relacje i zeznania odnoszące się nie tylko do Zamościa, ale także ogólniej do pacyfikacji zamojszczyzny.

Krzysztof Kałamucki, Tadeusz Grabowski (red.), Roztoczański Park Narodowy – przyroda i człowiek, monografia kartograficzna, Zwierzyniec 2013. Imponujący zestaw map, w tym także reprodukcje tych już historycznych. Jedna z trzech publikacji wydanych z okazji 40 lat RPN. Pozostałe dwie to “Roztoczański Park Narodowy – przyroda i człowiek” (R. Reszel, T. Grądziel) i “Skład gatunkowy i struktura lasów RPN” (A. Tittenbrun).

Teresa Karwicka, Janusz Optołowicz, Garncarstwo południowo-wschodniej Lubelszczyzny, Lublin 1957. Prezentowane eksponaty pochodzą m.in. z Hrebennego, Krasnobrodu i Tomaszowa.

Danuta Kawałko, Cmentarze województwa zamojskiego, Zamość 1994. Czy cmentarze mogą być interesujące? Ależ tak, szczególnie jeżeli naszym przewodnikiem będzie pani Kawałko.

Danuta Kawałko, Klemensów: zespół pałacowo-parkowy, Zamość 1986. Piękne opracowanie o nieco już jakby zapomnianym pałacu, ze zdjęciami Stanisława Orłowskiego.

Danuta Kawałko, Kolej na Zamojszczyźnie, w: Zamojski Kwaralnik Kulturalny nr 3/4/2004. To tylko artykuł, jednak oprócz powtórzenia wielu informacji ogólnie znanych, jest tu także sporo ciekawostek. Dla tropicieli żelaznych szlaków na Zamojszczyźnie.

Bogdan Kawałko, Andrzej Miszczuk (red.), Pogranicze polsko-ukraińskie, środowisko, społeczeństwo, gospodarka, Zamość 2005. To czego brakuje w przewodnikach, a warto o tym regionie wiedzieć. Niezwykle cenna pozycja, godna szczególnego polecenia.

Janusz Kawałko, Zamojskie spotkania z Janem Pawłem II, Lublin – Zamość 2009. Ślicznie wydany dokładny zapis przygotowań, przebiegu i inspiracji papieskiej wizyty z 1999 r. Publikacja zwiera także album fotograficzny.

M. Kawka, Łuszczacz, Tomaszów Lubelski 2006. Monografia tej uroczej miejscowości położonej na Roztoczu Środkowym.

Barbara Kaznowska-Jarecka, Strój biłgorajsko-tarnogrodzki, Wrocław 1958. Pozycja archiwalna, ale ekstremalnie ciekawa dla osób interesujących się folklorem.

Andrzej Kędziora, Encyklopedia Miasta Zamościa, Chełm 2000. Pasjonująca lektura wykraczająca daleko poza standardowe hasła prezentowane w innych słownikach i encyklopediach.

Andrzej Kędziora, Encyklopedia ludzi Zamościa, Zamość 2007. Tytuł mów sam za siebie. W publikacji znajdziemy nie tylko biogramy, ale także ciekawe zestawienia. W sumie aż 423 strony lektury!

Andrzej Kędziora, Cmentarz w Zamościu – przewodnik biograficzny, Zamość 1987. Przewodnik biograficzny po cmentarzu? Ależ tak – to też sposób na poznawanie historii.

Andrzej Kędziora, Jan Zamoyski 1542-1605, Zamość 2004. Krótka biografia założyciela Ordynacji, a na końcu “drzewo genealogiczne” wszystkich ordynatów.

Andrzej Kędziora, Dawna architektura i budownictwo Zamościa, Zamość 1990. Książka bardzo szczegółowa, a przez to unikalna.

Andrzej Kędziora, Jakub Żygawski, Leksykon ulic i placów Zamościa, Zamość 2015. Historia, pochodzenie nazwy i stan obecny wszystkich zamojskich ulic.

Stefan Kieniewicz, Andrzej Zahorski, Władysław Zajewski, Trzy powstania narodowe: kościuszkowskie, listopadowe, styczniowe, Warszawa 1992, 1994, 1997, 2000. Przekrojowa pozycja, w której nie zabraknie także odniesień do Zamojszczyzny i Roztocza.

Fryderyk Kierepka, Lwów, legend i opowieści lwiego grodu, Mysłowice 2022.

Fryderyk Kierepka, Opowieści z Roztocza, na tropie legend i historii,  Wydawnictwo Krzysztof Bielecki, Zamość 2022. Legend i tajemniczych opowieści nigdy dość. Lekturę proponuje rozpocząć od legendy o tym, jak powstało Roztocze. A było to tak…

Anna Grażyna Kister, Komenda Okręgu Lublin Armii Krajowej w 1944 r., Warszawa 2000. W książce m.in. wiele informacji na temat ciągle mało znanych prześladowań, jakie spotkały żołnierzy AK ze strony NKWD.

Wiktoria Klechowa, Na skraju Puszczy Solskiej, Biłgoraj 2002.
Wiktoria Klechowa, U źródeł Czarnej Łady, Biłgoraj 2004.
Ciepłe i sympatyczne powieści opisujące okolice Biłgoraja.

Michał Klimecki, Polsko-ukraińska wojna o Lwów i Galicję Wschodnią 1918-1919, Warszawa 2000.
Michał Klimecki, Galicja Wschodnia 1920, Warszawa 2005.
Wyczerpujące monografie konfliktu polsko-ukraińskiego, obejmujące także opis walk o Lwów.

Zygmunt Klukowski, Dziennik z lat okupacji, Lublin 1959.
Zygmunt Klukowski, Dziennik 1944-1945, Lublin 1990.
Wysiedlenia i pacyfikacje, ale i codzienne życie na Zamojszczyźnie w okresie II wojny światowej.

Zygmunt Klukowski, Zamojszczyzna, tom I: 1918-1943, Warszawa 2007.
Zygmunt Klukowski, Zamojszczyzna 1944-1959, Warszawa 2007.
Najpełniejsza możliwa prezentacja wspomnień Klukowskiego. Publikacja zawiera także obszerne fragmenty słynnego “Dziennika z lat okupacji”.

Zygmunt Klukowski, Terror niemiecki w Zamojszczyźnie 1939-1944, Zamość 1945.
Zygmunt Klukowski, Zamojszczyzna w walce z Niemcami 1939-1944, Zamość 1946
Zygmunt Klukowski, Niemcy i Zamojszczyzna 1939-1944, Zamość 1946.
Zygmunt Klukowski, Dywersja na Zamojszczyźnie 1939-1944, Zamość 1947.
Komplet czterech niezwykle cennych monografii wydanych jako reprint także w 2018 r. staraniem Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej okręgu Zamość, Fundacji Szczebrzeszyn Kultur i Roztoczańskiego Parku Narodowego.

O. Władysław Kluz, Dobry jak chleb – święty Brat Albert Chmielowski, Kraków 1989. Historia życia Brata Alberta, wspomniano także o roztoczańskich pustelniach.

Stanisław Kłos, Krajobrazy nieistniejących wsi: Roztocze, Pogórze Przemyskie, Bieszczady, Beskid Niski, Rzeszów 2010. Z okolic Roztocza omówiono Miłków, Sieniawkę, Rudkę, Stare Brusno, Monastyr i Dziewięcierz.

Stanisław Kłos, Leksykon osobliwości krajoznawczych Podkarpacia, Rzeszów 2017. Najciekawsze miejsca przedstawione w układzie alfabetycznym. Z Roztocza poczytamy m.in. o Dziewięcierzu, Hucie Złomy, Horyńcu, Linii Mołotowa, Narolu, Nowinach Horynieckich, Nowym Bruśnie, Radrużu i Werchracie.

Andrzej Kokowski, Archeologia na drodze – drogi archeologii. Szósta wystawa Instytutu Archeologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Muzeum UMCS, Lublin 2006. Bogato ilustrowany folder. Warto zwrócić uwagę na tekst Marka Florka “Zespół dworsko-folwarczny w Hrebennem”.

Andrzej Kokowski, Goci – od Skandzy do Campi Gothorum, Warszawa 2008.
Od Skandynawii do Półwyspu Iberyjskiego. Obszerne odniesienia do okolic Hrubieszowa.

Oskar Kolberg, Chełmskie obraz etnograficzny, Kraków 1890.
Oskar Kolberg, Lubelskie, Kraków 1883 i 1884.
Oskar Kolberg, Przemyskie, Kraków 1891.
Oskar Kolberg, Tarnowskie – Rzeszowskie, Kraków 1910.
Monografie wybitnego polskiego etnografa. Książki obecnie dostępne na rynku wtórnym głównie w postaci reprintów z lat 70. XX w.

Jacek Kolbuszewski, Kresy, Wrocław 1997. Ta książka to esencja klimatu kresów.

Arkadiusz Kołodziejczyk (red.), Ostatnie walki wojny obronnej 1939 roku na południowej Lubelszczyźnie, Warszawa 2006. Materiały z konferencji zorganizowanej w Janowie Lubelskim, uzupełniające naszą wiedzę o zdarzeniach z września 1939 r., szczególnie w aspekcie sytuacji na wschodzie kraju, gdzie przyszło walczyć z Armią Czerwoną. Wydawcą jest Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego.

Romuald Kołodziejczyk, Mój adres: Szczebrzeszyn Szlakówka, Warszawa 2010. Szlakówka to dawna ordynacka gajówka – miejsce rodzinne autora książki.

Romuald Kołodziejczyk, Szczebrzeszyn z dawnych lat, Warszawa 2014. Uzupełnienie książki “Szczebrzeszyn Szlakówka” w której autor pisał głównie o swojej rodzinie o wspomnienia odnoszące się do innych znanych mieszkanców Szczebrzeszyna.

Jerzy Kondracki, Geografia regionalna Polski, Warszawa 1998. Bezcenna pozycja dla osób zainteresowanych podziałami fizycznogeograficznymi.

Piotr Kondraciuk, Andrzej Urbański (red.), Muzeum w Zamościu 1926-1996, Zamość 1996. Przegląd historii i zbiorów tego najważniejszego muzeum regionu.

Adam Kopciowski, Zagłada Żydów w Zamościu, Lublin 2005. Publikacja rozpoczyna się od prezentacji rozwoju społeczności żydowskiej w okresie międzywojennym. Potem obszerny opis mrocznych czasów II wojny światowej. Warto poświęcić większą uwagę rozdziałowi o zamojskim getcie.

Mariusz Koper, Nazwy miejscowe gminy Lubycza Królewska: historia – osadnictwo – język, Lubycza Królewska 2009.
Mariusz Koper, Nazwy geograficzne gminy Lubycza królewska, słownik historyczno-onomastyczny.
Mariusz koper, Powiat tomaszowski w pejzażu toponimicznym pogranicza polsko-ukraińskiego, Lublin 2021.
Szczegółowe i niezwykle starannie przygotowane opisy historyczne poszczególnych miejscowości gmin. Podkreślić należy bardzo cenną dyskusję pochodzenia nazw poszczególnych osad.

Mariusz Koper, Miasteczko Lubycza Królewska. Historia i pamięć, Lubycza Królewska 2012. Książeczka poświęcona pamięci Żydów, którzy bardzo mocno wpisali się w historię tego kresowego miasteczka.

Mariusz Koper (red.), Lubycza Królewska – geografia, historia, język, kultura, Lublin – Lubycza Królewska 2017. Monografia stanowi plon konferencji naukowej, która odbyła się w Lubyczy w czerwcu 2016 r. Książka jest bardzo efektownie wydana, pełna ciekawych i mało znanych informacji, np. o dawnym kirkucie w Lubyczy. Niewielu wie, gdzie się on znajdował. Bardzo cenny jest dział „relacje i wspomnienia” – żywe świadectwo historycznych wydarzeń. Trudno o lepsze zaproszenie do tego interesującego roztoczańskiego miasteczka o tradycji liczącej niemal 600 lat!

Łukasz Kot (red.), 10 lat Społecznego Komitetu Odnowy Cmentarza Parafialnego w Zamościu, Zamość 2017. Materiały z konferencji naukowej. Oprócz artykułów odnoszących się do cmentarza w Zamościu uwagę zwraca także praca Danuty Kawałko: Cmentarze województwa zamojskiego.

Mieczysław Kościński, Zabytki sakralne w Krasnobrodzie, Lublin 1996.
Mieczysław Kościński, Przydrożne pomniki wiary: Krasnobród i okolice, Lublin 2001.
Mieczysław Kościński, Znani i nieznani – szkice z przeszłości Krasnobrodu, Lublin 2002.
Mieczysław Kościński, Z gliny ulepione – dzieje krasnobrodzkiego garncarstwa, Lublin 2004.
Mieczysław Kościński, Za bramą ciszy – na krasnobrodzkich cmentarzach, Lublin 2005.
Mieczysław Kościński, Dawny Krasnobród – ludzie, domy, ulice, Lublin 2006.
Mieczysław Kościński, Krasnobrodzkie portrety rodzinne, Lublin 2007.
Mieczysław Kościński, Dominikanie w Krasnobrodzie (1664-1864), z dziejów kościoła i klasztoru, Lublin 2008.
Mieczysław Kościński, Byli wśród nas. Z dziejów Żydów w krasnobrodzie, Lublin 2011.
Seria publikacji znanego i cenionego regionalisty.

Bogumiła Kowal, Władysław Szyk, Nowa Grobla, dzieje galicyjskiej wsi, Przemyśl 2020. Zgodnie z tytułem przegląd historyczny dziejów nowej Grobli. Cenny dodatkiem są wspomnienia i relacje ludzi związanych z tym zakątkiem Podkarpacia.

Jerzy Kowalczyk (red.), Czterysta lat Zamościa, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1983. Materiały z konferencji naukowej. Co ciekawe, w dużej mierze odnoszą się one nie tyle do Zamościa, co do jego założyciela: Jana Zamoyskiego.

Jerzy Kowalczyk (red.), Zamość – Miasto idealne, studia z dziejów rozwoju przestrzennego i architektury, Lublin 1980. Ciekawa pozycja ukazująca Zamość od rzadko obecnie dyskutowanej strony.

Jerzy Kowalczyk, Kultura i ideologia Jana Zamoyskiego, Warszawa 2005. Kolejna pozycja wielce zasłużonego autora. Wśród poruszanej problematyki, oprócz rozdziałów odnoszących się bezpośrednio do twórcy Ordynacji, warto wyróżnić także m.in. tekst odnoszący się do związków Zamościa z Krakowem, czy opowieść o zamojskich bramach.

Jerzy Kowalczyk, Świątynie późnobarokowe na kresach, kościoły i klasztory w diecezjach na Rusi Koronnej, Warszawa 2006. Kolejna monografia znakomitego autora. Szczególnie polecam rozdział o świątyniach archidiecezji lwowskiej. Liczne zdjęcia!

Marian Kozaczka, Ordynacja Zamojska 1919-1945, Lublin 2003. Schyłkowy okres istnienia Ordynacji to nie tylko dramatyczne wydarzenia, ale i codzienne życie.

Marian Kozaczka, Poczet Ordynatów Zamoyskich, Lublin 2004. Obowiązkowa pozycja dla turystów interesujących się historią Ordynacji Zamojskiej.

Beata Kozaczyńska (red.), 75 rocznica wysiedleń w Gminie Zamość, Okolicznościowa Kronika Samorządu Gminy Zamość. Wydarzenia, o których mamy obowiązek pamiętać. W publikacji wiele autentycznych relacji i archiwalnych zdjęć.

Andrij Kozyckyj, Stepan Bilostockyj, Szemrany światek starego Lwowa, Warszawa 2006. Tego nie znajdziesz w przewodnikach! Polska wersja barwnej książki opublikowanej po ukraińsku w 2001 r.

Eligiusz Kozłowski (red.), Zapominane wspomnienia, Warszawa 1981. Zbiór zachowanych wspomnień z okresu powstania styczniowego. Dodatkowo mapy poglądowe i sporo starych fotografii. Ciekawy jest indeks osób, zawierający nie tylko odniesienia do stron tekstu podstawowego, ale także krotkie biogramy.

Piotr Krasny, Sztuka dawnej ziemi chełmskiej i województwa bełskiego, Kraków 1999. M.in. artykuł o Dymitrze z z Goraja, a także o grodzisku w Szczebrzeszynie, kościele bernardynów w Radecznicy, zabytkach Sokala, Waręża i Uchnowa.

Piotr Krasny, Fabrica Ecclesiae Ruthenorum, Dzieje cerkwi w Szczebrzeszynie i jej rozbudowy w latach 1777-1789 w świetle kroniki ks. Jana Karola Lipowieckiego, Kraków 2010. Oprócz wspomnianej kroniki publikacja zwiera także informacje o autorze i odniesienie do realiów tamtych czasów.

Bohdan Królikowski, Na ułańskich drogach, Lublin 1996. Zajmująca opowieść o spotkaniach z ułanami (i nie tylko), walczącymi na kresach, a także o ich późniejszych losach.

Bohdan Królikowski, Ułańska jesień, Lublin 2002. Polska kawaleria podczas walk we wrześniu 1939 r.

Bohdan Królikowski, Ułańskie lato, Lublin 2005. Polska kawaleria w wojnie polsko-bolszewickiej wraz z jej kulminacyjnym momentem – bitwą pod Komarowem, gdzie klęskę poniósł Siemion Budionny.

Janina Królińska, Szymon Szymonowicz, w trzechsetną rocznicę zgonu autora “Sielanek”, Zamość 1929. Szymonowicz był jedną z najważniejszych postaci związanych z Akademią Zamojską. Książka z 1929 r., na którą natrafiłem w księgarence Muzeum Zamojskiego w 2005 r.

Lucjan Ksykiewicz, Ulice i place Zamościa, Warszawa 1990. Oryginalne opracowanie, w którym każdej ulicy i każdemu placowi zamojskiej starówki poświęcony jest osobny folder.

Marta Michałowicz-Kubal, Zamki, dwory i pałace województwa podkarpackiego, Krosno 2006. Obszerna i bogato ilustrowana monografia. Obiekty omawiane są w ramach poszczególnych powiatów. Wśród opisanych rezydencji znajdziemy min. Basznię Dolną, Horyniec, Lipsko, Łówczę, Rudę Różaniecką i Wielkie Oczy.

Grzegorz Kubal, Tomaszów Lubelski, Krosno 2000.
Grzegorz Kubal, Tomaszów Lubelski i okolice, Krosno 2001.
Grzegorz Kubal, Bełżec i okolice, Krosno 2000.
Grzegorz Kubal, W gminie Narol, Krosno 1999.
Małe monografie gmin wydawnictwa Roksana z Krosna. Specyficzne. Np. w książce o Bełżcu otrzymujemy zaproszenie do przejechania się szosą nr 868 z Siedlisk do Werchraty, której w terenie jeszcze wtedy nie było.

Zygmunt Kubrak, Powstanie styczniowe, pogranicze cieszanowsko-lubaczowskie, Lubaczów 2003. Bardzo ciekawa pozycja wybitnego regionalisty.

Zygmunt Kubrak, Zarys historii wojennej Pułków Polskich w Kampanii Wrześniowej, 39 pułk piechoty, Pruszków 1999. Zwięzła historia 39 pułku, uwzględniająca także czasy sprzed tytułowej kampanii wrześniowej.

Zygmunt Kubrak, Generał Józef Kustroń 1892-1939, Lubaczów 2009. Historia życia wybitnego dowódcy, uczestnika bitwy pod Oleszycami z 1939 r.

Zygmunt Kubrak, Dziele lasów lubaczowskich, Rzeszów 2018. Monumentalna (718 stron!) i bogato ilustrowana monografia o historii i czasie współczesnym okolic Lubaczowa. Bynajmniej nie tylko o lasach.

Zygmunt Kubrak, Tomasz Róg (red.), Polska – Ukraina: wspólna przyszłość, Cieszanów 2007.
Zygmunt Kubrak, Tomasz Róg, Łukasz Wolanin (red.), Polska – Ukraina: wspólna przyszłość, materiały edukacyjne, Cieszanów 2007.
Nader ciekawe materiały z sesji “Dziedzictwo kulturowe pogranicza polsko-ukraińskiego”. Wśród poruszonych tematów kwestie stosunków polsko-ukraińskich w przeszłości i teraźniejszości, a także zagadnienia szczegółowe, m.in. “Odkrycia archeologiczne w gminie Cieszanów”, czy “Koncepcja parku historyczno-etnograficznego Przygródek – wspólnota kultur przy Muzeum Kresów w Lubaczowie”.

Zygmunt Kubrak, Dzieje Lubaczowa, tom 1, Lubaczów od czasów najdawniejszych do lipca 1944 r., Podkarpacki Instytut Książki i Marketingu, Rzeszów 2016. Monumentalna (ponad 800 stron!) i pięknie napisana monografia Lubaczowa. Wiele informacji opublikowano po raz pierwszy! Świetny dobór ilustracji (tak zdjęć, jak i kopii dokumentów). Pozycja absolutnie obowiązkowa dla każdego, komu Lubaczów jest blisko.

Maciej Kucharski, Zbigniew Tucholski, Jacek Wardęcki, Leśna kolej wąskotorowa w Lasach Janowskich, Warszawa 2000. Tylko folder, za to z ładnymi zdjęciami i podstawowymi informacjami o kolejce.

Dominik Kuciński, Hieronim Dekutowski “Zapora”, Warszawa 2016. Dzieje życia jednego z najbardziej niezwykłych partyzanckich dowódców, który walczył także na Roztoczu.

Adam W. Kulik, Droga na południe, Lublin 2002. Subiektywny zapis rowerowej wyprawy (prowadzącej także przez Roztocze) autorstwa znanego lubelskiego dziennikarza telewizyjnego.

Adam W. Kulik, Leśmian, Leśmian…, Gdańsk 2008. Obszerny i nieszablonowy zbiór wspomnień o znanym poecie.

Adam W. Kulik, Nostalgia Wschodu, śladami unitów, Gdynia 2022.
Pasjonująca podróż przez wschodnią i południową Zamojszczyznę, bynajmniej nie tylko śladami tytułowych unitów.

Marian Kulik, Z przeżyć partyzanta, Tomaszów Lubelski 2004.
Marian Kulik, Piętnaście miesięcy za drutami Jogły, przeżycia żołnierza AK, Warszawa 1999.
Wspomnienia “Czajki” – członka ZWZ i AK. Walczył z Niemcami, a po wojnie uwięziony przez NKWD trafił do łagru w Jogle.

S. Kuraś (red.) Słownik historyczno-geograficznego województwa lubelskiego w średniowieczu. Książka z serii “Dzieje Lubelszczyzny”.

Ewa Kurek, Zaporczycy 1943-1949, Lublin 2005. Ciekawa monografia partyzantów słynnego “Zapory”. Ogromne wrażenie wywiera liczący aż 999 nazwisk spis bojowników. Warto dodać, że edycja z 2005 r. została ocenzurowana wyrokiem sądu okręgowego w Lublinie. Ingerencji było 7. Do czego się odnosiły? Do książki dołączono wyciąg z akt procesowych.

Ewak Kurek (red.), Zaporczycy – relacje tom I, Lublin 1997.
Ewa Kurek (red.), Zaporczycy – relacje tom II, Lublin 2009.
Z tego co wiem wydano pięć tomów, dotarłem jednak tylko do dwóch pierwszych (przy czym ten drugi w wersji ocenzurowanej – por. książka “Zaproczycy 1943-1949”).

Andrzej hr Kuropatnicki, Geografia albo dokładne opisanie królestw Galicyi i Lodomeryi, Lwów 1858. Reprint Krosno 1998. Niewielki, ale ciekawy, słowniczek w którym nie brakuje także roztoczańskich miejscowowości.

Bożena Kurowska, Biszcza i okolice w dziejach Zaborszczyzny, Biszcza 2007. Obszerna monografia miejscowości położonej nad Tanwią, nieopodal Biłgoraja.

Franciszek Kusiak, Święty Franciszek Seraficki na Roztoczu, Bernardinum, Pelpin 2016. Wielu forumowiczów tropi w terenie figury św. Jana Nepomucena, a przecież św. Franciszek także wart jest uwagi. Ten niezwykły święty ma na Roztoczu zaskakująco wiele upamiętnień.

Robert Kuwałek, Obóz zagłady w Bełżcu, Lublin – Bełżec 2005.
Robert Kuwałek, Obóz zagłady w Bełżcu, Lublin 2010.
Publikacje kierownika muzeum w Bełżcu, szczególnie warto zwrócić uwagę na druga z nich, będącą obecnie najbardziej obszernym opracowaniem odnoszącym się do historii obozu w Bełżcu.

Hanna Krzyżanowska (kierownik redakcji), Zabytki architektury i budownictwa w Polsce, por. litera Z (Zabytki).

L

Jan Lam, Koroniarz w Galicji czyli powagi powiatowe, Warszawa 1952. Barwna powieść z okresu Powstania Styczniowego.

Karolina Lanckorońska, Wspomnienia wojenne, Kraków 2004. II wojna światowa w oczach pani profesor, ostatniej przedstawicielki rodu Lanckorońckich z Brzezia. Spora część opowieści rozgrywa się we Lwowie.

Hanna Lawera, Artur Bata, Miasto i gmina Zwierzyniec, Krosno 2001.
Hanna Lawera, Artur Bata, Powiat Janów Lubelski, Krosno 1999.
Hanna Lawera, Artur Bata, Miasto i gmina Szczebrzeszyn, Krosno 2001.
Hanna Lawera, Artur Bata, Zaklików – gmina na szlaku historii, Krosno 1999.
Hanna Lawera, Artur Bata, Harasiuki – gmina nad Tanwią, Krosno 1999.
Hanna Lawera, Artur Bata, Tomasz Brytan, Powiat Biłograjski, Krosno 2000.
Małe monografie gmin i powiatów przygotowane przez wydawnictwo Apla.

Joachim Lelewel, Wybór pism historycznych, reprint deAgostini Wrocław 2005. Jeżeli zastanawiacie się, dlaczego słynny dowódca powstania z 1863 r. Joachim Borelowski przybrał pseudonim “Lelewel” – przeczytajcie tę książkę.

Zbigniew Lentowicz, Charakterystyka fizyczno-geograficzna jeziorek w obniżeniu Narol-Bełżec (Roztocze), w: Geographia, studia et dissertationes, tom 3, Katowice 1990. To wszystko, co chcielibyście o tych jeziorkach wiedzieć. Warto zobaczyć je z bliska, a nie tylko podczas przejazdu szosą Bełżec – Narol.

Bp Mariusz Leszczyński, Karol Wojtyła – papież Jan Paweł II na ziemi zamojsko-lubaczowskiej 1948-1999, Zamość 2001. Wspomnienia i katalog unikalnych zdjęć.

Bp Mariusz Leszczyński, Śladami św. Brata Alberta i bł. siostry Bernardyny po diecezji zamojsko-lubaczowskiej, Zamość 1997. Nakład tylko 600 egz.!

Bp Mariusz Leszczyński, Kaplica Matki Bożej w Nowinach Horynieckich, Zamość – Tarnoszyn 1998. Opis tego pięknego miejsca i zdjęcia kaplicy – jeszcze sprzed przebudowy.

Bp Mariusz Leszczyński, Święci i błogosławieni oraz kapłani zamęczeni w latach 1939-1945 na ziemi zamojsko-lubaczowskiej, Zamość 2002. Wśród 108 beatyfikowanych przez Jana Pawła II Męczenników Kościoła w Polsce nie zabrakło także tych, którzy pochodzili z Lubelszczyzny i Zamojszczyzny. Por. także książkę ks. Józefa Maciąga na ten sam temat, także z niniejszego zestawienia.

Bp Mariusz Leszczyński, Horyniec-Zdrój, studia z historii miejscowości i parafii, Lublin 2016. Monografia Horyńca i Nowin Horynieckich.

Dominika Leszczyńska, Michał Fludziński, Piotr Kałużyński, Zabytkowy tabor w zbiorach Stacji Muzeum w Warszawie, Warszawa 2018. Ilustrowany przewodnik po muzeum, w którym zgromadzono dawny tabor kolejowy, głównie lokomotywy różnego typu.

Sławomir Leśniewski, Jan Zamoyski, hetman i polityk: Jan Sariusz Zamoyski 1542-1605, Warszawa 2008. Dzieje życia Jana Sariusza Zamoyskiego, twórcy Ordynacji, wydane w serii “Biografie”.

Dariusz Libionka (red.), Obóz zagłady w Bełżcu w relacjach ocalonych i zeznaniach polskich świadków, Lublin 2013. Obszerne (250 stron!) Relacje uzupełnia album z kopiami dokumentów i starymi planami.

Anna Liana (red.), Na pograniczu regionów, monografia przyrodnicza Gminy Modliborzyce, Warszawa 1997. To tytułowe pogranicze odnosi się do Roztocza Zachodniego i Równiny Biłgorajskiej.

Losy cerkwi w Polsce po 1944 r., Rzeszów 1997. Dwutomowa publikacja zawierająca artykuły problemowe, oraz wykazy cerkwi istniejących i tych, które zniknęły już z polskiego krajobrazu. Wyjątkowo ciekawe!

Ł

Jacek Leszek Łapiński, Stare królestwo czarnej topoli, dawny rezerwat Sochy – Stalowa Wola, Lublin – Stalowa Wola 2007. Dawny rezerwat Sochy (nie mylić ze wsią Sochy koło Zwierzyńca) to jedno z ciekawszych miejsc, na które można natrafić wędrując doliną Sanu. Nadal zachowało ono swój urok, mimo utraty statusu rezerwatu. Bardzo dobrze sie stało, że ks. Jacek Łapiński podjął się zadania szczegółowego opisania tego ciekawego miejsca. Wydawnictwo zawiera wkładki ze zdjęciami i mapami, a dodatkiem specjalnym jest niemal godzinny film DVD prezentujący Sochy w różnych okresach roku.

Włodzimierz Łęcki (red.), Kanon krajoznawczy Polski, Warszawa 2005. Wydanie II poprawione i uzupełnione. Bardzo ciekawa publikacja, wydana przez PTTK. Obiekty krajoznawcze podzielono tu na województwa i ułożono alfabetycznie. Cenny jest także indeks zamieszczony na końcu książki.

Edward Łukaszczyk, Spacerkiem po dawnym Biłgoraju – moje wspomnienia, Biłgoraj 2015. Tytuł najlepsza rekomendacją.

Wojciech Łysiak (red.), Roztocze – historia i kultura, t. I, Tomaszów Lubelski 2012. Ta monografia to plon międzynarodowej konferencji poświęconej historii i teraźniejszości Roztocza, która odbyła się w Tomaszowie Lubelskim w czerwcu 2010 r. Wśród autorów m.in. Mariusz Koper, Marek Wiśniewski i Janusz Mazur. Wiele ciekawostek!

M

Teresa Madej (red.), Opowieści o Zamościu, legendy o duchach Zamościa, Zamość 2007. Plon konkursu “Duch Zamościa”.

ks. Józef Maciąg, Z wielkiego ucisku: błogosławieni męczennicy ziemi lubelskiej i zamojskiej (1939-1945), Lublin 1999. Wśród 108 beatyfikowanych przez Jana Pawła II Męczenników Kościoła w Polsce nie zabrakło także tych, którzy pochodzili z Lubelszczyzny i Zamojszczyzny. Por. także książkę bpa Mariusza Leszczyńskiego na ten sam temat, także z niniejszego zestawienia.

Czesław Madajczyk (red.), Zamojszczyzna – sonderlaboratorium SS, zbiór dokumentów polskich i niemieckich z okresu okupacji hitlerowskiej, t. I – II, Warszawa 1979. Dokumentacja ciemnej karty II wojny światowej.

Ryszar Malec, Ochrona przyrody nieożywionej na Roztoczu, Zamość 2000.
Folder-katalog najważniejszych tego typu obiektów na roztoczańskiej ziemi.

Jędrzej Majka, ks. Mieczysław Maliński, Kresy – śladami naszych przodków, Kraków 2002. Przesympatyczne wydawnictwo. Z roztoczańskiego punktu widzenia obejmuje Lwów i Żółkiew. Dużo zdjęć i dużo tekstów.

Krzysztof Dawid Majus, Wielkie Oczy, Tel Awiw 2002. Monografia arcyciekawej miejscowości, leżącej na – graniczącym z Roztoczem – Płaskowyżu Tarnogrodzkim. Autor – to pasjonat Wielkich Oczu.

Krzysztof Dawid Majus, Łukawiec – zarys dziejów wsi, Przemyśl 2015. Ten Łukawiec znajduje się bardzo blisko Wielkich Oczu, nie dziwi więc, że to kolejna publikacja Krzysztofa Dawida Majusa.

Władysław Makarski, Nazwy miejscowości dawnej ziemi przemyskiej, Lublin 1999. Dawna ziemia przemyska, a więc bez woj. bełskiego. Sporo miejscowości z pogranicza Roztocza Środkowego i Płaskowyżu Tarnogrodzkiego. Coś dla tych, których interesują pochodzenia nazw wsi i miasteczek.

Zygmunt Mańkowski, Między Wisłą a Bugiem 1939-1944, Lublin 1978. Klasyczny autor i klasyczna pozycja.

Marek Marcola, Zwierzyniec dla ludzi, Zwierzyniec 2004. Opowieść o znanych ludziach, którym zdarzyło się na swej drodze odwiedzić Zwierzyniec.

Janusz Mariański (red.), W służbie ewangelii i człowiekowi, Archidiecezja Lubelska w latach 1992-2002, Lublin 2005. Istotne uzupełnienie do dzieła “Dzieje archidiecezji Lubelskiej” (red. M. T. Zahajkiewicz).

Jerzy Markiewicz, Paprocie zakwitły krwią partyzantów, Lublin 1987. Barwna opowieść o największych partyzanckich bitwach okresu II wojny światowej, jakie rozegrały się w czerwcu 1944 r. najpierw na Porytowym Wzgórzu, a później pod Osuchami.

Jerzy Markiewicz, Ryszard Szczygieł, Wiesław Śladkowski, Dzieje Biłgoraja, Lublin 1985. Monografia jednego z najważniejszych miast puszczańskiej Równiny Biłgorajskiej.

Edward Marszałek, Leśne ślady wiary, Krosno 2008. Prezentacja podkarpackich kapliczek, w tym kilka akcentów z Roztocza (Rudka k. Nowego Brusna, Stare Brusno) i pobliskich Lasów Sieniawskich.

Szczepan Mateja, W ich pamięci, Zamość 2004.
Szczepan Mateja, Wspomnienia żołnierza AK z oddziału “Wira”, Zamość 2000.
Wspomnienia żołnierzy Polski Podziemnej z okresu II wojny światowej.

Józef Matlak, Matka Bernardyna Maria Jabłońska, Kraków 1996. Niewielka broszurka będąca wspomnieniem po błogosławionej, urodzonej w Pizunach koło Narola.

Halina Matławska, Zwierzyniec, Zwierzyniec 1991. To niezwykle barwna opowieść, która zainteresuje nie tylko wielbicieli Zwierzyńca.

Halina Matławska, Lucyna Matławska-Patyk, Michał Patyk, Willa Zamoyskich w Zwierzyńcu, Zwierzyniec 1995. Publikacja znanej miłośniczki Zwierzyńca.

Halina Matławska, Lasy nasze fortece, Zwierzyniec 1993. Barwna – i roztoczańska – opowieść o powstaniu styczniowym.

Halina Matławska, Marysieńka i Zwierzyniec, Zwierzyniec 1992. “Szfinia ty i nie będziesz ciacia” – do kogo Marysieńka tak napisała i dlaczego? Aby się dowiedzieć, sięgnij po tę książkę.

Halina Matławska, Kościół świętego Jana Nepomucena w Zwierzyńcu, Zwierzyniec 2016. Historia najpiękniejszego zabytku tej popularnej roztoczańskiej miejscowości.

Bożena Mazur, Poczet świętych i błogosławionych, Poznań. Nie zabraknie tu Brata Alberta.

Grzegorz Mazur, Jerzy Skwara, Jerzy Węgierski, Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa, Katowice – Kraków 2007. Na podstawie nader obszernej bibliografii przygotowano notatki odnoszące się do najważniejszych lwowskich wydarzeń,a także po prostu dnia powszedniego, pomiędzy wrześniem 1939 r. a lutym 1946 r.

Janusz Mazur, Cerkiew pw. św. Paraskewy Radruż, Lubaczów. Fodler z dość dużym i interesującym tekstem. Ładne zdjęcia!

Janusz Mazur, Ślady świętego – związki św. Brata Alberta z Ziemią Lubaczowską na Podkarpaciu, Lubaczów 2017. Decyzją sejmu RP, a także episkopatu, ogłoszono, że jednym z patronów roku 2017 będzie Brat Albert. To dobra okazja, aby przypomnieć nie tylko postać Świętego, ale także jego związki z ziemią lubaczowską. To stąd pochodzi błogosławiona Bernardyna Jabłońska. To tu budowano albertyńskie pustelnie. Ten folder towarzyszy wystawie, którą w ciągu 2017 r. można zobaczyć w wielu miejscach w Polsce (m.in. oczywiście także w Lubaczowie). Publikacja zawiera wiele interesujących archiwalnych zdjęć.

Janusz Mazur, Maciej Pietrzak, Marek Wiśniewski (tekst), Andrzej Gryniewicz, Wiesław Huk, Janusz Mazur, Janusz Witki (zdjęcia), Roztocze Wschodnie – skarby kultury, Przemyśl 2007. Wartościowa pozycja. Opisano m.in. Horyniec Zdrój, Narol, Nowiny Horynieckie, Prusie, Wolę Wielką, Radruż i Gorajec. Dominuje tematyka cerkiewna, ale znalazło się miejsce także na kapliczkę w Nowinach, pałace w Horyńcu i Narolu, a oddzielny rozdział poświęcono kamieniarce bruśnieńskiej.

Tadeusz Mencel (red.), Dzieje Lubelszczyzny, Warszawa 1974. Tom liczy ponad 900 stron i obejmuje okres od czasów najdawniejszych po zakończenie II wojny światowej.

Zdzisław Michalczyk (red.), Żródła Roztocza – monografia hydrograficzna, Lublin 1996.
Zdzisław Michalczyk, Źródła Wyżyny Lubelskiej i Roztocza, Lublin 2001.
To wszystko, co warto wiedzieć – o źródełkach w naszym regionie.

Janusz Michalski, Wodami Polski, Litwy i Ukrainy, reportaże i wspomnienia, Lublin 2007. Wspomnienie o lubelskim wykładowcy i turyście. Chodził po górach, pływał po Dniestrze i Prypeci, a nawet po roztoczańskim Wieprzu (odcinek Obrocz – Szczebrzeszyn).

Marta Michałowicz-Kubal, Zamość i okolice, Zamość 1999. Mała monografia gimny wydawnictwa Roksana z Krosna. Specyficzna.

Tadeusz Misiak, W dorzeczu środkowego Sanu – środowisko przyrodnicze, przemiany na przestrzeni wieków i ochrona, Przemyśl 2005. Wbrew tytułowi nie brak tu także kontekstu krajoznawczego. Wiele ciekawych, archiwalnych zdjęć! Wiele odniesień do Roztocza!

Henryk Misztal (red.), W duchu i prawdzie, wybrane sylwetki kościoła lubelskiego (1805-2005), Lublin 2005. Błogosławieni, świadkowie wiary, pasterze, a także naukowcy i twórcy kultury. Monumentalne dzieło (ponad 500 stron).

Władysław Misiołek, W lasach Lipskich i Janowskich – czerwiec 1944, Warszawa 1971. Fabularyzowana wersja bitwy na Porytowym Wzgórzu.

Wladysław Moczar, Barwy walki, Warszawa 1979. Ikona PRL-u, książka miała wiele wydań. Literatura o AL z pogranicza science-fiction, ale nieźle napisana.

Marzanna Monastyrska, Słownik nazw geograficznych gminy Bełżec, Bełżec 2009. Niewielka objętościowo, ale bardzo cenna publikacja wzbogacająca naszą wiedzę o lokalnych nazwach wielu miejsc z okolic Bełżca.

Grzegorz Motyka, Tak było w Bieszczadach, Warszawa 1999. Książka, której autor w przedmowie pisze, iż starał się zachować obiektywizm, ale absolutnie mu się to nie udaje. Wystarczy wspomnieć, że aż kilkakrotnie przytacza drastyczne i szczegółowe opisy brutalnych mordów odwetowych dokonywanych przez AK na ludności Ukraińskiej, a ani razu nie przytacza takich opisów w odniesieniu do działań UPA wobec ludności Polskiej.

Daniel Mróz, Polowanie na diabły, Stara Baśń Roztocza, Zamojskie Stowarzyszenie Kulturalne Czerwony Smok, 2019. Cytując autora: tropiąc historię, której luki wypełniłem miejscowymi legendami, odkryłem wiele pasjonujących wydarzeń i niedocenianych bohaterów. Tak po prawdzie to dominują legendy – i bardzo dobrze. Fajnie się to czyta, dobrze by było jednak przeprowadzić przed kolejną edycję korektę tekstu, bo ilość literówek jest ogromna.

Sławomir Myk, Zwierzyniec i literatura, Zwierzyniec 1996. Autor wykonał ogromną pracę, starając się odnaleźć wszystkie odniesienia do Zwierzyńca, jakie kiedykolwiek pojawiły się w literaturze.

Stanisław Myszka, Adam Pankowski, Gmina Radomyśl, Krosno 2000. Mała monografia wydana przez wydawnictwo Apla.

N

Jadwiga Nadzieja, Zamość 1813, Warszawa 1994. Barwna opowieść z serii “Historyczne bitwy”.

Lusia Ogińska, Księga roztoczańskich krasnali, Warszawa 2004. Przyjemna opowieść – poetycka i zarazem baśniowa.

Marek Nasiadka, Powiat kraśnicki – leksykon krajoznawczy, Kraśnik 2010.
Encyklopedia okolic Kraśnika!

Barbara Nazarewicz, Łążek Garncarski, Stalowa Wola 1995. Coś dla wielbicieli garncarstwa.

Stanisław S. Nicieja, Cmentarz łyczakowski we Lwowie, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1989. Monumentalne dzieło, bogato ilustrowane stylowymi czarno-białymi fotografiami.

Stanisław S. Nicieja, Twierdze kresowe Rzeczypospolitej, historia, legendy, biografie, Warszawa 2006. Książkowy zapis podróży prezentowanej także na antenie TVP w serii “Twierdze kresowe Rzeczypospolitej”. Penetrowany obszar zamyka się w trójkącie Żółkiew – Krzemieniec Podolski – Krzemieniec.

Józef Niedźwiedź, Leksykon historyczny miejscowości dawnego województwa zamojskiego, Zamość 2003. Najobszerniejsza – jak dotąd – współczesna próba opisania roztoczańskich miast, miasteczek i wsi.

Adolf Nowaczyński, Najpiękniejszy człowiek mego pokolenia – Brat Albert, Lublin 1999. Reprint bodaj najbardziej nietypowej przedwojennej książki o bracie Albercie. Ponadto obszerna, już współczesna, przedmowa.

Bogdan Nowak, Zamość – ulice i place, z wykorzystanie kart pocztowych z kolekcji Stanisława Rudego, Zamość 2021. Potężna monografia-album tytułowych zamojskich ulic i placów bogato ilustrowana archiwalnymi pocztówkami i zdjęciami.

Marianna Nowak, Jerzy Nowak, Regiony Polski: Lubelszczyzna, Warszawa 1996. Książkadla szkół.

Zofia Nowak, Władysław Zamoyski a spór o Morskie Oko w latach 1889-1909, Kraków 1992. Gdyby nie Zamoyski, Morskie Oko i Rysy w Tatrach mogły zostać dla Polski utracone.

s. Rafaela Nowakowska, Modlitwa i czyn w życiu matki Benardyny Jabłońskiej, Kraków 2004. Opowieść o polskiej błogosławionej, urodzonej w Pizunach na Roztoczu.

O

Władysław Obirek, Przeszłość i współczesność Rudy Różanieckiej (1706-2015), Rzeszów 2015. Ciekawa monografia tej atrakcyjnej miejscowości, położonej na Roztoczu Południowym.

Ewa Oćwieja, Św. Brat Albert Adam Chmielowski, Kraków 1991. Niewielka broszurka. Ciekawostką są zdjęcia krakowskich przytulisk, którymi opiekował się Brat Albert.

Barbara Ogrodowska, Ocalić od zapomnienia: polskie obrzędy i zwyczaje doroczne, Warszawa 2004. Tytuł mówi sam za siebie – tę książkę trzeba koniecznie mieć!

Tadeusz Olszański (red.), Szlakiem żydowskich zabytków Podkarpacia, Warszawa 1985. Niskonakładowe wydawnictwo SKPB. Wprawdzie ominięto tu podkarpacką część Roztocza, ale książeczkę i tak warto poznać z uwagi na bardzo ciekawie napisane eseje m.in. o historii Żydów na Podkarpaciu (autor: Piotr Antoniak), oraz Chasydyźmie (autorka: Joanna Brańska). Ciekawostką jest transkrypcja pisma hebrajskiego na alfabet łaciński.

Janusz Optołowicz, Przemysł ludowy lubelszczyzny w XIX i XX w., Lublin 1953. Przewodnik muzealny, podejmujący tematy: sitarstwo, garncarstwo, tkactwo, czy bednarstwo.

F. Antoni Ossendowski, Karpaty i Podkarpacie, reprint Rzeszów 2007. Reprint jednego z tych dawnych przewodników z duszą. Z Roztoczem specjalnego związku nie ma, ale i tak warto poczytać.

P

Henryk Pająk, “Burta” kontra UB, Lublin 1996. Wiele tu interesujących materiałów, wśród nich m.in. rozmowa z Czesławem Skrobanem, partyzantem z oddziału “Miszki Tatara”. Przedstawia on inną od oficjalnej wersję okoliczności śmierci “Miszki”.

Janusz Pajewski, Pierwsza wojna światowa 1914-1918, Warszawa 2004.
Obszerna i interesująca monografia. Uwagę roztoczańskich czytelników zwróci na pewno rozdział “Lwów i Rawa Ruska” (choć akurat w tym temacie informacji będzie relatywnie niewiele).

Pamiątka 300-letniej rocznicy założenia Miasta Żółkwi, Żółkiew 1903. Nietypowa publikacja zawierająca krótki, acz niezwykle plastyczny, opis Żółkwi i album fotograficzny.

Janusz Pastuszczak, W gminie Narol, Krosno 2003.
Janusz Pastuszak, Miasto i gmina Narol, Krosno 2007.
Mała monografia gminy przygotowana przez wydawnictwo Roksana z Krosna.

Janusz Peter, Szkice z przeszłości miasta kresowego, Zamość 1947. Interesująca monografia o Tomaszowie Lubelskim autorstwa wybitnego regionalisty. Reprint wydano w Tomaszowie w 1994 r.

Janusz Peter (red.), Tomaszowskie za okupacji, Tomaszów Lubelski 1991.
Zbiór relacji świadków tamtych dni. Lektura wielce zajmująca!

Jerzy T. Petrus, Żółkiew i jej kolegiata, Warszawa 1997. Mała monografia znanej żółkiewskiej świątyni. Liczne fotografie (czarno-białe).

Jerzy T. Petrus, Kościoły i klasztory Żółkwi, Kraków 1994. Studium naukowe i zbiór dokumentów odnoszących się do żółkiewskich świątyń. Druga część książki to obszerny album fotograficzny. Zdjęcia wprawdzie tylko czarno-białe, ale za to udane.

Maria i Kazimierz Piechotkowie, Bramy nieba: bożnice murowane na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa 1999. Potężny album, pełen ciekawych zdjęć (w tym wiele przedwojennych) i tekstów. Z roztoczańskiego punktu widzenia warto wymienić Zamość, Szczebrzeszyn, Tomaszów Lubelski, Żółkiew i Lwów.

Maria i Kazimierz Piechotkowie, Oppidum Judaeorum – Żydzi w przestrzeni miejskiej dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa 2004. Nowsze dzieło wybitnych fachowców.

Leszek Pietrzak, Sławomir Poleszak, Rafał Wnuk, Mariusz Zajączkowski (red.), Rok pierwszy – powstanie i działalność aparatu bezpieczeństwa publicznego na Lubelszczyźnie (Lipiec 1944 – czerwiec 1945), Warszawa 2004. Szczegółowe i metodyczne wydawnictwo Instytutu Pamięci Narodowej.

Andrzej Pikula, 350-lecie objawień św. Stanisława Biskupa Męczennika w Górecku Kościelnym, Biłgoraj 1998. Bogato ilustrowana książeczka, którą warto przeczytać w cieniu góreckich dębów.

Jerzy Piórecki, Zabytkowe ogrody i parki województwa przemyskiego, Rzeszów 1989. Z roztoczańskiego punktu widzenia ciekawe będą m.in. opisy Narola i Horyńca.

Małgorzata Pizun, Miasto i gmina Józefów, Krosno ok. 2000 r.
Małgorzata Pizun, W gminie Susiec, Susiec 2000.
Małgorzata Pizun, W gminie Cieszanów, Cieszanów 2000.
Małe monografie gmin wydawnictwa Roksana z Krosna.

Zdzisław Pizun, Z dziejów parafii Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Siedliskach, Siedliska 2003. Siedliska to jedna z tych roztoczańskich wsi, gdzie do dziś nieopodal siebie stoją: kościół i cerkiew.

Zdzisław Pizun, Kościół i parafia w Lubyczy Królewskiej, Lubycza Królewska 1994.
Zdzisław Pizun, Łaskami słynący obraz Matki Bożej Różańcowej w Lubyczy Królewskiej, Lubycza Królewska 1997.
Zdzisław Pizun (red.), Lubycza w dawnych opracowaniach historycznych, Lubycza Królewska 2013.
Publikacje znanego regionalisty z Lubyczy Królewskiej.

Zdzisław Pizun, Aneta Siemeńska, Ryszard Gawryś (red.), Od Zamościa po Lwów, szkice historyczne i literackie, Horyniec Zdrój, Narol, Lubaczów, Tomaszów Lubelski 2020.
Zdzisław Pizun, Aneta Siemeńska, Ryszard Gawryś (red.), Z Roztocza na Grzędę Sokalską, szkice historyczne i literackie, Horyniec Zdrój, Narol, Lubaczów, Tomaszów Lubelski 2021.
Zdzisław Pizun, Aneta Siemeńska, Ryszard Gawryś (red.), Od Narola po Bełzc, szkice historyczne i literackie, Horyniec Zdrój, Narol, Lubaczów, Tomaszów Lubelski 2022. Roztoczańska trylogia pełna artykułów krajoznawczychi ni etylko.

Marek Plewczyński, Byczyna 1588, Warszawa 1994. Jedna z najważniejszych polskich bitew XVII w., znakomicie rozegrana przez Jana Zamoyskiego. Król Zygmunt III Waza w podzięce podarował wtedy kanclerzowi starostwa zamechskie (czyli Zamch i Susiec) i krzeszowskie.

Leszek Podhorodecki, Hetman Jan Zamoyski 1542 – 1605, Warszawa 1971.
Podręczna biografia słynnego kanclerza.

Leszek Podhorodecki, Ostatni hetmani Rzeczypospolitej, Warszawa 1994.
I tu nie zabraknie opowieści o Janie Zamoyskim.

Sławomir Poleszak, Adam Puławski (red.), Podziemie zbrojne na Lubelszczyźnie wobec dwóch totalitaryzmów 1939-1956, Warszawa 2003.
Publikacja Instytutu Pamięci Narodowej.

Wiktor Poliszczuk, Gorzka prawda, zbrodniczość OUN-UPA, Toronto, Warszawa, Kijów 1995. Wyjątkowo rzetelna, napisana przez Ukraińca, niezwykle ciekawa książka. Pokazuje prawdę o mrocznych zdarzeniach końcowego okresu II wojny światowej (bynajmniej nie tylko na Wołyniu), a także o ich przyczynach i uwarunkowaniach.

Polska – Ukraina trudna odpowiedź, Warszawa 2003. Dokumentacja spotkań historyków polskich i ukraińskich, które odbywały się pomiędzy 1994 a 2001 r.

Adam Polski, Andrzej Kasprzak, Miejsca pamięci Powstania Styczniowego w województwie lubelskim, Lublin – Fajsławice 2007, 2012. Katalog miejsc pamięci związanych z powstaniem z 1863 r. – tych znanych, tych zapominanych, a także tych, których historia nie została jeszcze do końca wyjaśniona. Książka zawiera liczne fotografie i mapę.

Adam Polski, Między Warszawą a Lwowem, pomniki i miejsca pamięci narodowej od Ryk do Hrebennego w woj. lubelskim, Lublin – Fajsławice 2009. Ciekawa pozycja, choć odniesienie do Lwowa w pierwszej części tytułu jest na wyrost (przewodnik doprowadzono jedynie do Hrebennego wzdłuż dróg krajowych E-117, i E-12).

Poznajemy Ojcowiznę – piękne zakątki otaczającej nas przyrody w pracach laureatów konkursu krajoznawczego, Biłgoraj 2007. Plon konkursu PTTK O/Biłgoraj. Odnajdziemy tu nie tylko tematy przyrodnicze, ale także Biłgorajnik, czyli Słownik Krajoznawczy Miasta i Gminy Biłgoraj.

Jarosław Poznański, Historia parafii rzymskokatolickiej w Topólczy 1919-2005, Zwierzyniec. Dawna cerkiew Topólczy do dziś wygląda imponująco. Monografia(wiele archiwalnych czarno-białych zdjęć) pokazuje jej dzieje podczas ostatnich stu lat.

Władysław Pożaryski, Wyżyna Lubelska, Warszawa 1958. Niewielka broszurka z genialnymi mapkami przekrojowymi.

Michał Proksa, Horyniec (Zarys dziejów), Przemyśl 1994. Skromna, ale ciekawa, publikacja Archiwum Państwowego w Przemyślu.

Michał Proksa, Studia nad zamkami i dworami ziemi przemyskiej od początku XVI fo początków XVIII wieku, Przemyśl 2001. W indeksie m.in. Lubaczów, Jarosław, Sieniawa i Narol.

Wojciech Przegon, Krajobrazy XIX-wiecznego Zamościa w akwarelach i rysunkach Jana Pawła Lelewela, Kraków 1997. Ciekawy test i jeszcze bardziej zajmujące ilustracje (wydane na papierze kredowym!). J.P. Lelewel był inżynierem wojskowym delegowanym w pierwszych latach istnienia Królestwa Kongresowego do prac przy fortyfikowaniu Zamościa.

Aleksander Przysada, Zygmunt Klukowski, lekarz ze Szczebrzeszyna 1885-1959, Szczebrzeszyn 2000. Opowieść o autorze “Dziennika z lat okupacji…”

Aleksander Przysada, Szczebrzeszyn – miasto wielokulturowe, Szczebrzeszyn 2017. Wbrew tytułowi ta interesująca monografia obejmuje nie tylko aspekty wielokulturowe. To pełna monografia miasta. Ciekawostką są biogramy znanych ludzi związanych ze Szczebrzeszynem.

Stanisław Puchalski, Partyzanci “Ojca Jana”, Stalowa Wola 1996. Opis partyzanckich walk okresu II wojny światowej, obejmujący m.in. bitwę na Porytowym Wzgórzu z 1944 r.

Kazimierz Pułaski, Kronika polskich rodów szlacheckich Podola, Wołynia i Ukrainy, tomy 1 – 2, Brody 1911. Rzecz m.in. o Telefusach, Ponińskich i oczywiście Zamoyskich (pisanych w tej pracy przez j !!!). Reprint ukazał się nakładem warszawskiego wydawnictwa Dig w 2004 r.

Przywilej lokacyjny miasta Lubaczowa z 1376 r., Przemyśl 1991. Tekst po polsku i po łacinie.

R

Grzegorz Rąkowski (red.), Parki krajobrazowe w Polsce, Warszawa 2002.
Potężne wydawnictwo pełne konkretnych tekstów i starannie dobranych zdjęć. Co ważne, każdy park został przedstawiony na oddzielnej mapce.

Grzegorz Rąkowski, System transgranicznych obszarów chronionych (TOCh) o wiodącej funkcji turystycznej w rejonie wschodniej granicy Polski – zarys koncepcji, Warszawa 1992. Opisano m.in. koncepcję Transgranicznego Obszaru Chronionego Roztocze.

Rudolf Reder, Bełżec, Kraków 1999. Monografia obozu zagłady, w którym zginęło ponad 600 tys. osób. Książka zawiera dwie równe części: po polsku i po angielsku.

Roman Reszel (red.), Środowisko przyrodnicze województwa zamojskiego, Zamość 1989, II wydanie – Zamość 1992. To wszystko, co o przyrodzie Roztocza wiedzieć się powinno.

Roman Reszel, Tadeusz Grabowski (red.), Roztocze, region pogranicza przyrodniczo-kulturowego, Zwierzyniec 2009. Referaty z polsko-ukraińskiej konferencji zorganizowanej z okazji 35-cio lecia Roztoczańskiego Parku Narodowego. Można tam znaleźć także mój artykuł “Szlaki turystyczne jako element zrównoważonego rozwoju Roztocza”.

Roman Reszel, Tadeusz Grabowski (red.), Roztoczański Park Narodowy – przyroda i człowiek, Zwierzyniec 2013. Bardzo obszerna, ciekawa i wręcz albumowa monografia parku. Jedna z trzech publikacji wydanych z okazji 40 lat istnienia parku. Pozostałe to “Monografia kartograficzna” (red. K. Kałamucki i T. Grabowski) oraz “Skład gatunkowy i struktura lasów RPN” (A. Tittenbrun).

Sergiusz Rabinin, Ecce Homo, Kraków 1995. Poetyckie strofy dedykowane św. Bratowi Albertowi.

Irena Rolska-Boruch, Z przeszłości kulturowej Lubelszczyzny, inwentarz topograficzno-rzeczowy zabytków województwa lubelskiego, Lublin 2002.
Katalog zabytków z powodzeniem zastępujący wcześniejsze wydawnictwa, dziś trudno dostępne. Oczywiście obejmuje także Roztocze i to od Kraśnika do Hrebenego.

Stanisław Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Wrocław-Warszawa-Krajów-Gdańsk-Łódź 1984. Coś dla tych, których interesuje pochodzenie nazw poszczególnych miejscowości, nie tylko na Roztoczu.

Bazyli Rudomicz, Efemeros, czyli diariusz prywatny pisany w Zamościu w latach 1656-1672, część pierwsza 1656-1664, część druga 1665-1672, reprint Lublin 2002. Dzieło monumentalne – razem prawie 800 stron. Reprint wydany ekskluzywnie w specjalnym kartonowym pudełku i wzbogacony o albumy fotograficzne. Zapis dawnych czasów w Zamościu i nie tylko. Autor podróżował bowiem praktycznie po całym Roztoczu (był m.in. w Szczebrzeszynie, Zwierzyńcu, Górecku, Tomaszowie, Hrebennem, a także w Rawie Ruskiej, Jaworowie, Janowie Lwowskim i w samym Lwowie).

Bogdan Rymaszewski, O przetrwanie dawnych miast, Warszawa 1984. Uwarunkowania powstawania miast począwszy od średniowiecza, a także przemiany, jakim podlegały w następnych wiekach. Z Roztocza i okolic mamy przykłady Zamościa, Jarosławia, Przemyśla i Lublina.

S

Piotr Saja, Armia “Lublin” 1939, Toruń 2003. To propozycja, obecnego w Internecie, wydawnictwa Adam Marszałek.

Andrzej Saładiak, Pamiątki i zabytki kultury ukraińskiej w Polsce, Warszawa 1993. Kolejna interesująca publikacja Burchard Edition.

Virgilla Sapieha, Amerykańska księżna. Z Nowego Jorku do Siedlisk, Warszawa 2019. Wspomnienia żony księcia Pawła Sapiehy, z którym mieszkała w Siedliskach na Roztoczu w latach 30. XX w.

Bogumiła Sawa, Akademia Zamojska 1594-1994, Zamość 1998. Monografia słynnej akademii wzbogacona o listę nauczycieli i wychowawców liceum im. Jana Zamoyskiego z lat 1916-1998.

Leszek Siemion, Zamojski przełom, Lublin 1966.
Leszek Siemion, Na wzgórzach Roztocza, Lublin 1978.
Leszek Siemion, Niezapomniany lipiec, Lublin 1979.
Leszek Siemion, Czas kowpakowców, Lublin 1981.
Propagandowe (proszę spojrzeć na lata, gdy te książki wydawano), ale zarazem niezłe literacko, książki o okresie II wojny światowej. “Zamojski przełom” odnosi się do początków tzw. Powstania Zamojskiego, a więc m.in. walk pod Zaborecznem. Odrębny rozdział poświęcono okolicom Józefowa. “Na wzgórzach Roztocza” traktuje o walkach we wrześniu 1939 r., “Niezapomniany lipiec” to 1944 r., a “Czas kowpakowców” to rzecz o 1 Ukraińskiej Dywizji Partyzanckiej im. S. Kowpaka.

Adam Sikorski, Mapa tajemnic, kronika zwiadowców historii, Poznań 2012
Adam Sikorski, Mapa tajemnic, tom 2: z dziennika wypraw, Czerwonak 2013
Książki autora popularnego programu TVP “Było, nie minęło”. Z aspektów roztoczańskich w tomie 1 m.in. p archiwum “Burty” pozostawionym w okolicy Suśca, a w tomie 2 o bitwach z okresu powstania styczniowego w rejonie Borowych Młynów i Józefowa.

Michał Sikorski, Wyprawa Sobieskiego na czambuły tatarskie 1672, Zabrze 2007. Historyczne spojrzenie na wojnę z Tatrami z 1672 r. prowadzoną mimo licznych kłopotów wewnętrznych, związanych ze zrywanymi obradami sejmu. Nie zabrakło akcentów roztoczańskich, np. odniesień do Narola, Cieszanowa, czy Lubaczowa.

Władysław Sitkowski, Sochy dawniej i dziś, Zwierzyniec 1999. Historia pięknej Małej Ojczyzny, położonej na skraju lasów Roztoczańskiego Parku Narodowego.

Dorota Skakuj, Zarys dziejów powiatu biłgorajskiego w latach 1867-1939, Biłgoraj 2005. Rzetelna historyczna monografia naukowa.

Janusz Skowroński, Szpital Leśny AK 665: śladami partyzanckiej fotografii z Puszczy Solskiej, Agencja Wydawnicza CB, Warszawa 2017. Ciekawa monografia pełnapartyzanckich wspomnień i zdjęć.

Wasil Słobodian, Cerkwi Chołmskoi eparchii, Lwów 2005. Album-katalog przygotowany niestety jedyne w języku ukraińskim. Jego ogromnym atutem jest bogaty zestaw zdjęć (czarno-białych), zarówno współczesnych, jak i archiwalnych. Wśród opisywanych miejscowości m.in. Batorz, Biłgoraj, Czermno, Dołhobyczów, Horodło, Hrubieszów, Krasnobród, Kryłów, Łosiniec i Tomaszów Lubelski.

Tadeusz Słomka, Alicja Kicińska-Świderska, Marek Doktor, Andrzej Joniec, Katalog obiektów geoturystycznych w Polsce, Kraków 2006. Z Roztocza mamy tu kamieniołomy w Bliżowie, Nowinach, Żelebsku, Hucie Różanieckiej i Starym Bruśnie, ponadto skamieniałe pnie w Siedliskach i wąwóz lessowy w Sąsiadce.

Edward Słoniewski (red.), Pieśni oddziałów partyzanckich Zamojszczyzny, Lublin. Unikalna i wartościowa pozycja. Szkoda tylko, że tych mniej znanych pieśni nie wzbogacono o zapis nutowy.

Edward Słoniewski, Roztoczańskie opowieści, Zamość 2006. Ta sympatyczna książeczka to ciekawy zbiór roztoczańskich legend, przygotowany przez znakomitego zamojskiego przewodnika. Oprócz opowieści o miejscach owianych tajemnicami dowiemy się z niej także dlaczego granica pomiędzy woj. lubelskim a podkarpackim jest tak dziwnie kręta…

Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski, Warszawa 2000. IV wydanie najpopularniejszego współczesnego słownika krajoznawczego.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych Krajów Słowiańskich, t. I – XVI, Warszawa 1880-1902. Wprawdzie nie wszystkie hasła opracowano tu równie starannie, jednak i tak jest to do dziś fundamentalny i najbardziej obszerny słownik tego rodzaju w Polsce. Pomocą dla kolekcjonerów może być reprint, który ukazał się w 1990 r. lub jego wersja internetowa.

Jurij Smirnow, Sekrety Lwowa, Łódź 2018.
Jurij Smirnow, Sekrety Lwowa część 2, Łódź 2020.
Bardzo ciekawy przegląd w większości nieznanych, lub mało znanych ciekawostek związanych z tym słynnym miastem.

Jan Smogorzewski, Roztoczański Park Narodowy – szczegółowa informacja o planie, Warszawa 1984. Zwięzła charakterystyka parku + plan jego zagospodarowania przestrzennego.

R. Smoter-Grzeszkiewicz, B. Garbacik (red.), Dzieje gminy Szczebrzeszyn, Szczebrzeszyn 2010. Na publikację składa się opis historii poszczególnych miejscowości wchodzących w skład gminy wzbogacony o relacje mieszkańców.

Roman Sokal, Zagroda sitarska w Biłgoraju, Biłgoraj 1978. Opis zagrody, schematy i czarno-białe zdjęcia.

August Sokołowski, Dzieje powstania listopadowego 1830-1831, Wiedeń 1907.
August Sokołowski, Powstanie styczniowe 1863-1864, Wiedeń.
Dla obu książek w 2002 r. reprint przygotowało wydawnictwo Kurpisz z Poznania. Tak jak Sokołowski – nikt już dziś nie pisze i właśnie dlatego książki te w wyjątkowy sposób pozwalają wczuć się w atmosferę dawnych czasów.

Olga Solarz (red.), Brusno (nie)istnienie w kamieniu, Nowica 2013. Monumentalna skarbnica wiedzy o kamieniarce bruśnieńskiej i tutejszych kamieniarzach.

Jerzy B. Sprawka, Przez Roztocze do niepodległości, sensacyjny epizod 1901 r., Lublin 2011. Wspomnienie nielegalnego przekroczenia granicy na Tanwi przez przyszłego marszałka w 1901 r.

O. Albin Sroka, Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej w Łukawcu, Jarosław 1990. Mała monografia. Łukawiec znajduje się na Płaskowyżu Tarnogrodzkim, w okolicy Lubaczowa.

O. Albin Sroka, Wielkie Oczy, sanktuarium Matki Bożej Pocieszycielki Strapionych, Jarosław – Wielkie Oczy 2000. Kolejna mała monografia o. Albina.

Stanisław Staszic, O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski, Warszawa 1815, reprint: Warszawa 1955. Unikalne już dziś dzieło patriotyczno-geologiczne. Roztoczańskie tereny (ale bez nazwy “Roztocze”) wspominane są m.in. na stronie 39. Do publikacji dołączono obszerny atlas.

Stanisław Staszic, Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego, reprint deAgostini, Wrocław 2005. Wprawdzie to nie tyle książka o Zamoyskim, a o ratowaniu Rzeczpospolitej, ale czytana po latach wydaje się być zadziwiająco aktualna.

Marian Adam Stawecki, Smocza Jama, Tomaszów Lubelski 1992. Opowieść o więzieniu UB.

Ambrozja Stelmach, Święty Brat Albert Adam Chmielowski, Kraków 1998. Niewielka broszurka. Są odniesienia do roztoczańskich pustelni.

Ambrozja Stelmach (tekst), Jerzy Duda (zdjęcia), Pustelnia św. Brata Alberta, Kalatówki 2003. Album o pustelni na Kalatówkach w Tatrach, a w części tekstowej historia życia polskiego świętego. Wśród zdjęć uwagę zwraca m.in. obrazek z telefonem wykonanym własnoręcznie przez Brata Alberta.

Maciej Bogusz Stęczyński, Okolice Galicyi, Lwów 1847. Reprint KAW Kraków 1990 (tylko 3100 numerowanych egzemplarzy). Zbiór czarno-białych (częściowo żółto-czarno-białych) litografii z obszernym komentarzem. Co ważne, każdą z litografii umieszczono na oddzielnej stronie, drugą stronę kartki pozostawiając niezadrukowaną. Wiele krajobrazów i obiektów z Roztocza i to po obu stronach obecnej granicy państwowej!

Franciszek Stopinak, Dzieje Kapituły Zamojskiej, Lublin 1962. Powstanie kapituły, jej uposażenie, organizacja i działalność dydaktyczna.

Jadwiga Styrna, Agata Mamoń, Zabytki ziemi lubaczowskiej. Przemiany w latach 1904-2004 na podstawie rękopisu Karola Notza, Kraków 2004. M.in. Brusno Nowe i Stare, Cieszanów, Gorajec, Horyniec, Łówcza, Narol, Płazów, Wola Wielka. Liczne ilustracje i kredowy papier.

Beata Suwała, Gmina Horyniec, Krosno 2003. Mała monografia gminy przygotowana przez wydawnictwo Roksana z Krosna. Specyficzna.

Elżbieta Swacha, Justyna Bździurch, Tadeusz Maciocha, Jan Palikot (tekst), Ewa Maciocha (zdjęcia), Historia w krzyże wpisana, Aleksandrów 2005. Katalog krzyży, kapliczek i figur w rejonie Aleksandrowa. W przypadku każdego z obiektów postarano się o przedstawienie jego krótkiej historii. Bardzo cenna pozycja.

Zenon Swatek, Aleksander Sas-Bandrowski – z Lubaczowa na estrady świata, Lubaczów 2005. Opowieść o słynnym tenorze wywodzącym się właśnie z Lubaczowa (żył w latach 1860 – 1913).

O. Franciszek Szajer, Sanktuarium Cudownego Obrazu Matki Pocieszycielki Strapionych w Wielkich Oczach, Wielkie Oczy – Oslo 2000 – 2001. Dogłębna monografia tego ważnego sanktuarium.

Janina Szajowska, Słownik gwary cieszanowskiej, Cieszanów 2011. Regionalna ciekawostka.

Piotr Szewc, Zmierzchy i poranki, Kraków 2000.
Piotr Szewc, Zagłada, Kraków 2003.
Piotr Szewc, Bociany nad powiatem, Kraków 2005.
Powieści rozgrywające się w Zamościu. W jednej z recenzji czytamy, że książki Szewca to “powrót do żywych źródeł literatury polskiej przed 1939 r.” – i tak jest w istocie.

Bogumiła Szura, Bogdan Cabaj, Ziemia hrubieszowska, której nie znacie, Hrubieszów. Niby tylko folder, ale bardzo ciekawy.

Mieczysław Edward Szpyra, Moja wojna z Hitlerem, Banderą i Stalinem, Lublin 2001. Rzecz rozgrywa się na pograniczu Roztocza Środkowego i Grzędy Sokalskiej, na płn.-wsch. od Tomaszowa Lubelskiego.

Andrzej L. Szcześniak, Plan Zagłady Słowian Generalplan Ost, Radom 2001.
Omówieie zbrodniczego planu eksterminacji Polaków w okresie II wojny światowej.

Ryszard Szczygieł (red.), Dzieje Tarnogrodu, Tarnogród 2006. Monumentalna monografia miasta, od czasów najdawniejszych do dziś. Ponadto interesujący wybór fotografii archiwalnych.

Ryszard Szczygieł (red.), Zamoyscy, Zamość i Ordynacja Zamojska w badaniach końca XIX i XX w., Zamość 2005. Więcej niż ciekawa publikacja Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Zamościu.

Ryszard Szczygieł, Tomaszów Lubelski, monografia miasta, Lublin – Tomaszów Lubelski 2011. Ponad 500 stron opowieści o historii Tomaszowa.

Agnieszka Szokaluk-Gorczyca, Krzysztof Gorczyca, Roztoczańskie kamienie pamięci, ludowe kamieniarstwo józefowskie, Lublin 2014. Mała monografia z albumem fotograficznym przygotowana przez lubelskie Towarzystwo dla Natury i Człowieka.

Sztuka ludowa Zamojszczyzny – informator wystawy, Zamość 1991. Broszura mająca zarazem charakter katalogu regionalnych form sztuki ludowej: stroje, plastyka i garncarstwo.

Marek J. Szubiak, Brzegi nadziei, Biłgoraj 2007. Powieść rozgrywająca się okresie okupacji niemieckiej okresu II wojny światowej. Trudy wojny widziane z perspektywy biłgorajskiej rodziny.

Dominik Szulc (red.), Modliborzyce: studia z dziejów i miejscowości gminy, Lublin – Modliborzyce 2015. Potężna (prawie 600 stron!) i bardzo ciekawa monografia tej malowniczej gminy położonej na skraju Roztocza Zachodniego.

Agnieszka Szykuła-Żygawska, Figury świętego Jana Nepomucena w Ordynacji Zamojskiej 1725-1944, Zamość 2016. Swoisty katalog figur z podziałem na wiek XVIII, XIX i XX.

Wit Szymanek, Zbigniew Wichrowski, Agnieszka Boguta, Mirosław Chapski, Grażyna Dobromilska, Grzegorz Jankowski, zarządy gmin, Powiat Kraśnicki, Kraśnik 1999. Rozbudowany folder pełen reklam, ale i i także ciekawych informacji o powiecie, znajdującym się na skraju Roztocza Zachodniego.

Marian Szymański, Horyniecki cmentarz, Horyniec Zdrój 2021.Bogato ilustrowana monografia horynieckiej nekropolii, włącznie z historią Pomika Wolności.

Tadeusz Szymański, Z pól bitewnych Lubelszczyzny, Warszawa 1981. Gdyby wierzyć tej książce, to podczas II wojny światowej w Polsce z Niemcami walczyły tylko oddziały AL i GL – a to nie jest prawda.

Anna Szyszka, Stanisław Kostka Zamoyski (1775-1856), Zamość 2005. Barwna opowieść, bezcenna dla osób zainteresowanych rodem Zamoyskich.

Bogdan Szyszka, Akademia Zamojska 1594 – 1784, Zamość 1988. Popularny krótki zarys historii słynnej Akademii.

Bogdan Szyszka, Akademia Zamojska i jej tradycje, Zamość 1994. Cenna publikacja dla tych, którzy interesują się historią tej słynnej uczelni.

Bogdan Szyszka, Mecenat oświatowy Zamoyskich 1784-1939, Zamość 2009. Publikacja opisuje dzieje Akademii Zamojskiej, szkół średnich w Szczebrzeszynie i szkół elementarnych zakładanych w innych miejscach Ordynacji.

Bogdan Szyszka, Między Lublinem a Lwowem, z przeszłości kulturalnej Zamościa, Zamość 2009. Zamość był i jest ważnym ośrodkiem kulturalnym. Publikacja przybliża dziedzictwo miasta, prezentując wiele mało znanych – a ciekawych – tematów.

Ś

Helena Świda-Szaciłowska, Wszystko, co pamiętam. Wspomnienia (1928-1960). Lublin – Warszawa, 2019. Przyszła solistka m.in. Teatru Wielkiego w Warszawie lata młodości, które wypadły na lata 30. XX w spędziła w Zwierzyńcu na Roztoczu.

T

Andrzej Tajchert, Kolej wąskotorowa Zwierzyniec – Biłgoraj, w: Świat Kolei 4/2005. Bardzo interesujący tekst pełen nieznanych dotąd informacji.

Andrzej Tajchert, Koleje wąskotorowe Zwierzyniec – Biłgoraj, Łódź 2007. Fascynująca monografia tej niezwykłej kolejki. Fascynujący wybór archiwalnych zdjęć, często do tej pory nie publikowanych!

Mirosław Tchórzewski, Przemysław Stachyra, Magdalena Tchórzewska, Sowy Roztoczańskiego Parku Narodowego – występowanie i ochrona, Świebodzin 2006. Monografia nie tylko dla specjalistów.

Andrzej Tittenbrun, Skład gatunkowy i struktura lasów Roztoczańskiego Parku Narodowego, Zwierzyniec 2013. Wszystko, co o lasach RPN powinno się wiedzieć. Jedna z trzech publikacji wydanych z okazji 40 lat istnienia parku. Pozostałe to “Monografia kartograficzna” (red. K. Kałamucki i T. Grabowski) oraz “Roztoczański Park Narodowy – przyroda i człowiek” (R. Reszel, T. Grabowski).

Andrzej Tittenbrun (red.), Plan ochrony Roztoczańskiego Parku Narodowego wraz z materiałami do jego powstania, Zwierzyniec 2019. Szczegółowa i aktualna monografia RPN.

Roman Tokarczuk, Gródki – dzieje roztoczańskiej wsi, Lublin 1992, 2000. II wydanie, znacząco rozszerzone. Książka ta pokazuje dobitnie, że nawet niewielkie roztoczańskie wsie, rozrzucone wśród wzgórz, mają swoje fascynujące tajemnice.

Roman Tokarczuk, Turobin – dzieje miejscowości, Lublin 2002. Kolejna obszerna monografia profesora Tokarczuka.

Walentyna Tomczyk, Kamienni świadkowie dawnych dziejów, Lwów. “Złota Podkowa Ukrainy” i nie tylko. Kolorowa publikacja przygotowana w kilku wersjach językowych,w tym po polsku.

Zbigniew Trześniowski, Legendy ziemi lubaczowskiej, Rzeszów 2013. Tytuł najlepszą rekomendacją – wiele miejsc z Roztocza.

Andrzej Trzciński, Śladami zabytków kultury żydowskiej na Lubelszczyźnie.
Popularna publikacja wybitnego fachowca.

Andrzej Trzciński, Cmentarz żydowski w Wielkich Oczach, Lublin 2002. Katalog nagrobków z tego interesującego obiektu.

Zbigniew Tucholski, Maciej Kucharski, Kolej leśna Lipa – Biłgoraj 1941-1983, Zamość 2009. Wiele archiwalnych zdjęć, w tym fotografie Rafała Kapicy, które w wersji kolorowej zobaczyć można w dziale kolejowym na niniejszej stronie w dziale kolejowym.

Turystyka i krajoznawstwo w Zamościu i na Roztoczu, Zamość 2010. Bogato ilustrowana książeczka wydana z okazji jubileuszu 80- lat istnienia oddziału PTTK w Zamościu.

Waldemar Tuszyński, Lasy Janowskie i Puszcza Solska, Lublin 1975. Książka opisująca bitwy na Porytowym Wzgórzu i pod Osuchami z czerwca 1944 r. (tę drugą tendencyjnie, no ale to wszak jeszcze publikacja wydana grubo przed 1989 r.).

U

Andrzej Urbański (red.), Bełżec przez dzieje, Bełżec 2008. Rzetelna i ciekawa, a zarazem pierwsza tak obszerna, monografia historyczna Bełżca. Jako szczególną ciekawostkę warto wspomnieć o okładce, na której umieszczono 3 fotografie słynnego jałowca, które wykonano w różnym czasie. Pozwalają one ukazać jak zmienił się ten pomnik przyrody poprzez mijające dekady.

Stanisław Uziak, Ryszard Turski (red.), Środowisko przyrodnicze Lubelszczyzny, Lublin 2006. Kolejne rozdziały to: budowa geologiczna i rzeźba terenu, klimat, wody, gleby, szata roślinna, świat zwierząt.

V

P. Volponi, Z. Jaworski, Konik polski, skarb polskiej przyrody, Warszawa 2008. Śliczny album, uwzględniający także aspekt roztoczański. Do albumu dołączony jest film DVD z filmem o konikach.

W

Małgorzata Walczak, Janusz Radziejowski, Małgorzata Smogorzewska, Jadwiga Sienkiewicz, Ewa Gacka-Grzesikiewicz, Zbyszko Pisarski, Obszary chronione w Polsce, Warszawa 2001. Miejsc prawnie chronionych stale przybywa, stąd duże znaczenie tego typu publikacji. Oddzielnie nabyć można jeszcze mapę z przybliżoną lokalizacją poszczególnych obiektów.

Antoni Walentyn, Tomaszowskie w powstaniu styczniowym, Tomaszów Lubelski 1992. Opisy walk, kalendarium i biogramy powstańców.

Bronisław Waluda, Droga z Zamościa do Zamościa, Warszawa 1999. Wspomnienia z lat 1936-1946.

Bronisław Waluda, Samoobrona Zamojszczyzny przed eskalacją 1939-1944, Warszawa 2010. Ciekawie napisane i rzetelnie przygotowane opracowanie, którego autorem jest były żołnierz AK.

Jacek Wardęcki, Leśna kolej wąskotorowa w Lasach Janowskich (tytuł roboczy). Bardzo ciekawy tekst, który czeka już kilka lat na publikację.

Andrzej Wasilewski (red.), W krainie żurawiny i utopców, legendy o Roztoczu, Lublin 2012. Fascynujący wybór roztoczańskich legend, wśród autorów: Edward Słoniewski, Antonina Podolak, Rudolf Tadeusz Czerniak, Elżbieta Kolaszyńska, Alicja Kamieńska, Mieczysław Błaszczyński, Zofia Kowalczuk, Alina Słota, Katarzyna Karwan, Julia Korytko i ks. Tadeusz Sochan.

Stanisław Wasylewski, Lwów, reprint Wrocław 1990. Więcej niż przewodnik – to barwna opowieść. Podtytuł zachęcający: “piękno przyrody, pomniki pracy, zabytki dziejów”.

Marcin Wichmanowski, Radosław Dąbrowski, Łukasz Kot (red.), Zamojszczyzna w służbie Polsce, ludzie – myśli – czyny, Lublin – Zamość 2009. Opowieść o znanych ludziach związanych z Zamościem, wśród których znaleźli się m.in. Maurycy hr Zamoyski, Jan hr Zamoyski, Leopold Skulski, Maciej Rataj i Henryk Wujec.

Matylda z Windisch-Graetzów, Sapieżyna: my i nasze Siedliska, Kraków 2003. 800 stron pasjonującej lektury!!!!

M. Wiśniewski, M. Bobecki, A. Gryniewicz, Środowisko wodne pogranicza – przewodnik edukacyjny, Lubaczów 2007. Bogato ilustrowana opowieść o rzekach Roztocza Południowego i okolic.

M. Wiśniewski, Wiesław Kapel (red.), Środowisko przyrodnicze i kulturowe przygranicznych gmin Lubaczów – Niemirów – Drohomyśl, Lubaczów 2008.
Publikacja prezentuje referaty z konferencji “Ochrona środowiska naturalnego oraz likwidacja jego zagrożeń na terenie gminy Lubaczów (Polska) i partnerskich gmin Niemirów i Drohomyśl (Ukraina), która odbyła się w Lubaczowie w maju 2008 r.

Andrzej Wediuk, Józef Łukasiewicz, Z przeszłości Janowa Lubelskiego, Stalowa Wola 1990. Antologia tekstów obejmująca m.in. fragmenty słynnego “opisania ordynacji” Stworzyńskiego.

Andrzej Wediuk, Zbigniew J. Nita, Barbara Nazarwicz, Andrzej Majkowski, Ziemia Janowska. Pełne uroku wydawnictwo o charakterze mini-albumu.

Teresa Weyssenhoff, Obraz życiem malowany, Kraków 1994. Opowieść o życiu Brata Alberta Chmielowskiego.

Zygmunt Wierzchowiak, Pamięć ludzi i kamieni, Zamość 1999. Przegląd inskrypcji na nagrobkach z róznych roztoczańskich cmentarzy.

Zygmunt Wierzchowiak, Bohaterka Zamojszczyzny, Zamość 1996. Opowieść o Grażynie Kierszniewskiej, harcerce i patriotce rozstrzelanej w wieku 16 lat przez Niemców w okresie II wojny światowej.

Tadeusz Wilgat (red.), Roztoczański Park Narodowy, Zwierzyniec 1994. Monografia parku. Po krótkich wprowadzających tekstach historycznych zamieszczono obszerniejsze charakterystyki walorów przyrodniczych RPN. Uwagę zwracają dołączone mapy, jedna z nich prezentuje lokalizację ważniejszych zespołów leśnych.

Tadeusz Wilgat (red.), Roztoczański Park Narodowy – przyroda i człowiek, Zwierzyniec 2004. Bogato ilustrowana i ekskluzywnie wydana popularna monografia parku.

Adam A.Witusik, Piotr Kondraciuk (red.), Druga po Jasnej Górze, Twierdza Zamość w czasach potopu szwedzkiego, Zamość 2006. Zbiór artykułów na temat niepokonanje podczas potopu zamojskiej twierdzy. Godny uwagi jest także katalog wystawy pod tym smaym tytułem, przygotowanej przezs Muzeum Zamojskie.

Halina Wiśniewska, Ludzie i zdarzenia w barokowym Zamościu, Lublin 1996.Wiele tu osobliwości. Dowiemy się np., że czaszka to mózgokryjka, a także poznamy mało znany wiersz Jana Andrzeja Morsztyna o pewnych “panienkach”.

Joanna Wład, Miasta województwa podkaprackiego, Mielec 2006. Ocena rozwoju miast Podkarpacia, a także katalog miast obecnych i tych, które utraciły prawa miejskie.

Paweł Wład, Województwo podkarpackie. Regiony fizycznogeograficzne, Rzeszów 2020. Systematyczny przegląd regionów Podkarpacia, zawierający ich charakterystykę przyrodniczą, przebieg granic i dyskusję odnoszącą się do kryteriów podziału.

Paweł Wład, Województwo przemyskie – zarys geograficzny, Przemyśl 1996. Ważna publikacja współautora przewodnika “Roztocze Wschodnie”.

Wojciech Włodarkiewicz, Lwów 1939, Warszawa 2003, 2007. Tytuł i data pierwszego wydania najlepszą rekomendacją.

Wnuk, S. Poleszak, A. Jaczyńska, M. Śladecka (red.), Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944-1956, Warszawa – Lublin 2007. Imponująca monografia pełna zdjęć i map, prezentującą szczegółowo stan liczebny poszczególnych oddziałów z podziałem na poszczególne ugrupowania, oraz okręgi i obszary działania.

S. Wojciechowski, A. Sochacka, R. Szczygieł, Osady zaginione i o zmienionych nazwach historycznego województwa lubelskiego, Lublin. Książka z serii “Dzieje Lubelszczyzny”.

Marian Wojtas, Słownik biograficzny żołnierzy Batalionów Chłopskich, IV okręg Lublin, tom I, Lublin 1998; tom II, Lublin 2001; tom III, Lublin 2005;
tom IV, Lublin 2007. Zamierzeniem tej publikacji było uchronienie od zapomnienia nazwisk nie tylko dowódców, ale także szeregowych żołnierzy tej największej polskiej armii chłopskiej okresu II wojny światowej.

Janusz Wojtycza (red.), Wspomnienia harcerzy – uczestników obrony Lwowa we wrześniu 1939 r., Kraków 2002. W jednej z relacji czytamy: “II wojna światowa zakończyła się już ponad 50 lat temu, jednak zdołała zapisać się w mojej pamięci na trwałe”. Ta książka to nie suche opracowanie naukowe, to prawdziwe “żywe” opowieści potrafiące lepiej ocenić tamte trudne dni.

Janusz Wójciak, Waldemar Biaduń, Tomasz Buczek, Małgorzata Piotrowska, Atlas ptaków lęgowych Lubelszczyzny, Lublin 2005. Tytuł najlepszą rekomendacją. Publikacja Lubelskiego towarzystwa ornitologicznego.

Anna Teresa Wójcik, Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej w Janowie Lubelskim, Lublin 1990, Sandomierz 2004. Niewielki albumik z rysem historycznym i obszerną kolekcją zdjęć.

Adam Wójcikowski, Włodzimierz Wójcikowski, Legendy, podania, inne opowieści z lubelskiego, Lublin 2006. To wszystko, co chcielibyście wiedzieć o legendach, ale nie wiecie, gdzie zapytać. Pierwsza edycja ukazała się w 2002 r.

Elżbieta Wysocka, Problemy tworzenia i zagospodarowywania systemów obszarów chronionych w Polsce środkowowschodniej i na Ukrainie, Lublin – Zamość 1988. Polecić warto artykuł W.J. Kuczeriawyja o formach ochrony przyrody na Ukrainie (różnią się nieco od tych przyjętych w Polsce), a także mapkę na której zaznaczono projektowany Park Krajobrazowy Roztocza Zachodniego.

Wyzwolenie miast i gmin przez Armię radziecką i Ludowe WP 1944-11945, Warszawa 1977. PRL-owska ciekawostka. Katalog alfabetyczny miast i gmin i daty wyzwolenia.

Z

Zabytki architektury i budownictwa w Polsce:
– tom 22, Województwo lubelskie, Warszawa 1995.
– tom 33, Województwo przemyskie, Warszawa 1998.
– tom 48, Województwo zamojskie, Warszawa 1991.
Mimo zmian związanych z reformą administracyjną, to nadal jedyna tak obszerna seria publikacji tego typu. Rzecz niezwykle cenna.

Grażyna Zagrobelna, 60 lat służby Lasów Państwowych w Nadleśnictwie Oleszyce, Oleszyce 2005. Kolorowa monografia nadleśnictwa, wydana ładnie i bardzo efektownie.

Marek T. Zahajkiewicz, Diecezja Lubelska, informator historyczny i administracyjny, Lublin 1985. Bardzo ciekawa publikacja, która powstała przed powołaniem Diecezji Zamojsko-Lubaczowskiej, obejmuje więc także kościoły Roztocza.

Marek T. Zahajkiewicz (red.), Dzieje Archidiecezji Lubelskiej, Lublin 2005. Diecezja Lubelska do 1992 r. sięgała na południu aż po Tarnogród i Tomaszów Lubelski. Książka prezentuje jej rys historyczny, a także tematy szczegółowe, w tym m.in. dzieje unitów (grekokatolików) na tym terenie.

Irena Zając, Cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej z terenu powiatów: jarosławskiego, lubaczowskiego, przemyskiego, przeworskiego w województwie podkrapackim, Przemyśl 2001. Z roztoczańskiego punktu widzenia przeczytać można m.in. o Monastyrze i Buczynie.

Zbrodnie nacjonalistów ukraińskich na ludności cywilnej w płd.-wsch. Polsce (1952-1947), Przemyśl 2001. O ile podana powyżej książka I. Cabana odnosi się jedynie do terenów Zamojszczyzny, to kolejna publikacja stanowi zapis zbrodni UPA na ternie obecnego woj. podkarpackiego (m.in. część Roztocza Południowego i pobliski Płaskowyż Tarnogrodzki).

Z dziejów sanktuarium św. Marii Magdaleny w Puszczy Solskiej, Biłgoraj 2006. Zbiór artykułów odnoszących się do tej ważnej biłgorajskiej świątyni. Ciekawostką jest tekst A. Czacharowskiego cytującego relacje dawnych podróżników, których wędrówka zaprowadziła właśnie do Biłgoraja.

Krzysztof Zieliński (red.), Leksykon drewnianej architektury sakralnej Podkarpacia, t. I-II, Rzeszów 2011.
Krzysztof Zieliński (red.), Leksykon drewnianej architektury sakralnej województwa podkarpackiego, Rzeszów 2015.
Piękne albumy o wręcz monograficznym charakterze! Poszczególne obiekty prezentowane są w porządku alfabetycznym. Przy każdym z nich możemy liczyć na fachowe opisy i liczne zdjęcia! Integralną częścią wydawnictwa jest także katalog obiektów, które już nie istnieją. Wydanie II z 2015 r. zostało zaktualizowane, ponadto dwa oddzielne dotąd tomy połączono w jeden.

Piotr Jan Zieliński, Zamość w latach 1914-1918, renesans miasta, Krasnystaw 2009. Dzieje miasta w trudnym okresie I wojny światowej.

Ryszard Zieliński, Bitwa pod Oleszycami, Lublin 1972. Utrzymana w formie opowieści relacja z września 1939 r.

Jurij Zinko, Oksana Szewczuk (tekst), Dmitro Kadniczanckij (zdjęcia), Katalog oseł ciłckogo turizmu Lwiwszczini, Lwów 2005. Agroturystyka zaczyna rozwijać się także na Ukrainie. Potwierdza to ten ciekawy i bogato ilustrowany katalog.

Jurij Zinko (red.), Zbereżemo prirodnu spadszczinu Lwiwszczizny, Lwów 2007. Biuletyn omawia z jednej strony atrakcje regionu (z Roztocza m.in. Czartowska Skała, lwowska Jaskinia Miodowa, Stradcz), z drugiej wskazuje na problemy związane z rosnącą antropopresją.

Jan Sas Zubrzycki, Zabytki miasta Lwowa, Lwów 1928. Praca profesora Politechniki Lwowskiej, wydana nakładem wlasnym Autora w rocznicę 10-lecia Polski. Barwny język!

kpt. Leon Błażej Zwoliński, Pamiętnik spod strzechy, Biłgoraj. Pamiętnik legionisty i póżniejszego partyzanta, znanego na ziemi janowskiej.

Ż

Leszek Żebrowski, Narodowe Siły Zbrojne, dokumenty, struktury, personalia, Warszawa 1994. Historia nadal jakby zapomnianego, ważnego ugrupowania zbrojnego podziemnej Polski.

Jerzy Żywicki, Architektura neogotycka na Lubelszczyźnie, Lublin 1998. Z roztoczańskiego punktu widzenia odnajdziemy tu m.in. Frampol, Klemensów, Kraśnik, Szczebrzeszyn, czy Lubyczę Królewską.

Leszek Zugaj, Historia nadleśnictwa Józefów, Józefów 2015. Monografia nie tylko samego nadleśnictwa, ale także po prostu tutejszych lasów, sięgająca czasów Ordynacji Zamojskiej. W oryginalnym komplecie jest jeszcze album Nadleśnictwo Józefów – walory przyrodnicze.