Informacje ogólne
Podstawą szlaku jest Partyzancka mapa Puszczy Solskiej (w skali 1: 30 000), która ukazała się w ramach projektu Działaj lokalnie IX, realizowanego w 2016 r. przez Ochotniczą Straż pożarną w Brodziakach. Mapa zawiera lokalizację pomników partyzanckich, ale także miejsc, które nie doczekały się jeszcze upamiętnienia – dawne obozy, bitwy i potyczki, itp. W wielu przypadkach otrzymujemy współrzędne GPS. Opracowaniem merytorycznym tekstów zajął się Dominik Róg i Janusz Skowroński, a kartograficznym Paweł Wład.
Prezentowany na mapie Szlak obozów partyzanckich w Puszczy Solskiej to zarazem trasa rajdu, który odbył się 19 listopada 2016 r. Trasa jest w swej zasadniczej części nieznakowana i trudna do otworzenia. Nie bez przyczyny partyzanci na swe bazy wybierali lasy… Nie chodziło tu jednak tylko o osłonę, którą dawały drzewa, ale także o fakt, że wielu dróg i ścieżek nie ma zaznaczonych nawet na dokładnych mapach, co bardzo utrudnia ewentualne poszukiwania. Dodatkowym problemem są podmokłe odcinki, w szczególności w dolinie rzeki Smolnik.
W ramach przygotowań przebieg trasy pieczołowicie przerysowałem do GPS-u, co znakomicie ułatwiło poruszanie się w terenie.
Szlak podzieliłem na pięć części i nieco rozszerzyłem, aby dało się utworzyć wygodne pętle.
Oznaczenia na mapkach: L – leśniczówka/gajówka obecna, lub zniszczona, K – krzyż, kapliczka, B – bitwa lub potyczka.
Uwaga! Z uwagi na brak oznakowania większej części trasy i plątaninę dróg leśnych poniższy opis ma charakter poglądowy i może okazać się niewystarczający do pokonania trasy.
Oryginalną mapę można zamówić w wydawnictwie Paweł Wład
Odcinek I: Brodziaki (leśniczówka) – Góra Łączyskowa (Maślana) – obóz „Corda” łąki nad Smolnikiem – Brodziaki, 10 km, bez znaków
Trasa wprowadza nas w wydarzenia z czerwca 1944 r., gdy w ramach akcji Sturmwind II niemiecki Wehrmacht otoczył Puszczę Solską, a następnie o świcie 21 czerwca wkroczył do lasu, przy wsparciu lotnictwa i artylerii.
Start z parkingu przy leśniczówce Brodziaki. Nieopodal drewniana kapliczka.
Gajówki w Puszczy Solskiej stanowiły oparcie dla partyzantów, z czego zdawali sobie sprawę Niemcy. Gajówkę Starzyna spalono w kwietniu 1943 r. Gajówki Za Oknem i Helacin zniszczono podczas bombardowań w czerwcu 1944 r. w ramach akcji Sturmwind II. Przetrwały gajówki Smolnik i Kociołki, które znajdowały się dość daleko od terenów zajmowanych przez partyzantów, aczkolwiek były im też przychylne.
Już w tym miejscu zaczynamy spotkanie z historią. W tej okolicy pierwszy kontakt z wrogiem 21 czerwca nawiązał, należący do oddziału AK Józefa Steglińskiego „Corda”, liczący 33 żołnierzy pluton Tadeusza Piotrowskiego „Pazura”. Partyzanci zostali otoczeni, udało im się jednak pod osłoną nocy wycofać.
2 km maszerujemy leśną szosą, tak prowadzą także znaki czarne pieszego szlaku Łącznikowego Brodziaki – Wolaniny. Zejście z asfaltu to pierwszy trudny moment podczas tej wyprawy. Trzeba odnaleźć ścieżkę, która odbiega stąd na płd.-wsch. Niebawem podejście na wysoką wydmę, to góra Łączyskowa, zwaną też Maślaną (217,6 m n.p.m.). Ładnie prezentuje się stąd las w dolinie.
Dalej do skrzyżowania dróg leśnych, gdzie skręcamy w lewo na wsch. Niemal 400 m dalej kolejny skręt w lewo, tym razem na płn. Drogę przegradza nam ogrodzony młodnik, który najdogodniej objeść z prawej strony. Za nim uwaga – po lewej partyzancka mogiła.
Stąd za drogą 130 m na płd.-wsch. do prostopadłego duktu leśnego. Teraz pierwsza trasa boczna, prowadząca do bazy „Corda”. Najpierw niemal 300 m do prostopadłej drogi leśnej (w lewo prowadzi ona do leśnej szosy z Brodziaków), my udajemy się w prawo. 350 m dalej, po prawej krzyż i tablica upamiętniające bazę „Corda”, postawione w 2014 r.
Józef Stegliński „Cord” (1907-1944) to dawny oficer rezerwy lotnictwa i harcmistrz. W kampanii wrześniowej 1939 r. walczył w 53 eskadrze obserwacyjnej Armii „Modlin”. Potem pracował w Zakładach Platerowych Norblina w Głownie (woj. łódzkie), gdzie wstąpił do ZWZ. Na początku 1942 r. na jego trop wpadli Niemcy. Stegliński ukrywał się, a następnie został skierowany do Biłgoraja. Od listopada 1942 komendant I obwodu AK w Biłgoraju. Na początku 1944 r. na jego trop ponownie wpadli Niemcy, nie udało im się jednak szczęśliwie „Corda” aresztować.
Jego oddział partyzancki uformował się w lipcu 1943 r. Obóz leśny, zwany „Placówką”, został założony w lutym 1944 r. i funkcjonował do czerwca tego samego roku. Na wyposażeniu były namioty ze spadochronowych plandek, szałasy, barak kuchenny a nawet szopa dla koni. Odbyły się tu dwa Kursy Młodszych Dowódców Piechoty, w ramach których przeszkolono ok. 50 podoficerów AK.
Oddział „Corda” odpowiedzialny jest za wiele akcji dywersyjnych, m.in. na transporty niemieckie, a także za – niestety nieudany – zamach na szefa biłgorajskiego Gestapo – Colba. W potyczce udało się go jedynie zranić. W obliczu akacji Sturmwind II obóz został opuszczony i zaminowany. „Cord” przebił się z częścią swoich żołnierzy przez okrążenie pod Osuchami, jednak zdecydował się wrócić po pozostałych. Wtedy został zabity przez Niemców.
Powracamy na szlak główny tą samą drogą: 350 m z powrotem, potem skręt w lewo.
Trzymając się głównej drogi zmierzamy generalnie na południe.
4 km – odbijamy nieco w lewo. Przed nami malownicze łąki nad Smolnikem.
Nawet w czasie suszy nie przejdziemy tędy suchą nogą, o co zadba bagienko, kanały i rzeka Smolnik sama w sobie. Jeżeli nie chcemy zdobyć sprawności wodnika szuwarka lepiej tu zawrócić. W lesie wypatrujemy zaznaczonej na mapce na niebiesko szerokiej drogi. W dość zawiły, acz czytelny sposób doprowadzi nas ona z powrotem do leśnej szosy. Stąd do parkingu w Brodziakach jeszcze tylko 1,5 km.