Pancerne kopuły na schronach bojowych linii Mołotowa na Roztoczu

Dziękuję Pawłowi Rydzewskiemu i Pawłowi Sokalskiemu za inspirację i pomoc w poszukiwaniach!

Linia Mołotowa

Umocnienia Linii Mołotowa, mimo upływu lat cieszą się nadal dużym zainteresowaniem turystów. To teren Rawsko Ruskiego Rejonu Umocnionego. Zachowało się tu ok. 150 betonowych obiektów, z czego na Roztoczu ok. 90.

Ciekawym tematem są schrony, na których do dziś zachowały się pancerne kopuły. Na Roztoczu do dziś zachowało się ich 5.

3155

Umocnienia zwane Linią Mołotowa były budowane w latach 1940–1941 przez ZSRR. Stanowią fragment potężnej linii fortyfikacji wznoszonych na granicy z Generalną Gubernią.

Wspomniane kopuły wykonano jednak wcześniej – w Polsce, z przeznaczeniem dla polskich fortyfikacji. Dostawcą była Spółka Akcyjna Wielkich Pieców i Zakładów Ostrowieckich. Odlewano je ze staliwa. Pierwsze takie kopuły zamontowano w 1931 r. w Forcie II w Osowcu, kolejne w następnych latach w fortyfikacjach na Górnym Śląsku. Od 1936 r. ponadto na ówczesnej wschodniej granicy Polski (w tym na Polesiu i Podlasiu), przy czym tylko część tych kopuł faktycznie udało się zamontować na schronach na wschodzie przed wybuchem II wojny światowej.

Po zagarnięciu Polski Wschodniej Rosjanie przejęli polskie kopuły i wykorzystali na budowanej Linii Mołotowa. Co ciekawe, sami mieli bardzo poważne kłopoty z wyprodukowaniem tego typu wyposażenia.

Na Roztoczu kopuły odnajdziemy odwiedzając następujące Punkty Oporu: Mosty Małe, Dęby i Wielki Dział.

Punkt Oporu Mosty Małe

Schron bojowy 3152 typu PPK (jednokondygnacyjny, do ognia bocznego), kopuła bojowa Z.O. (Zakłady Ostrowickie) z 1938 r., nr 1039 111.

3152

Schron bojowy 3252 typu OPPK (dwukondygnacyjny, do ognia bocznego), kopuła bojowa z 1938 r., nr 1059 129.

3252

Schron bojowy 3155 typu PPK (jednokondygnacyjny, do ognia bocznego), kopuła obserwacyjna Z.O. z 1937 r., nr 1017 87.

3155

Punkt Oporu Dęby

Schron bojowy 3264 typu OPPK (dwukondygnacyjny, do ognia bocznego), kopuła obserwacyjna Z.O. z 1936 r., nr 102 92.

3264

Punkt Oporu Wielki Dział

Schron bojowy 4263 typu OPPK (dwukondygnacyjny, do ognia bocznego), kopuła obserwacyjna Z.O. z 1936 r. nr 64 10. Swego czasu próbowano ją ukraść, na szczęście udało się ją tylko przewrócić. Obecnie, jak widać na zdjęciu, stoi pionowo.

4263

Dostępność turystyczna

Kopuła na Wielkim Dziale (5) znajduje się przy pieszym szlaku Centralnym (niebieski) i jest najczęściej odwiedzana. Pozostałe kopuły znajdują się na schronach wśród pól uprawnych, nie są więc dostępne w sezonie wegetacyjnym, nie depczmy rolnikom ich upraw! Najlepszy czas na zwiedzanie to późna jesień. Dodatkowo kopuła 2 znajduje się na schronie, którego okolica jest silnie zakrzaczona. Dojście jednak jest jeszcze możliwe.

Literatura

Polecam artykuły Pawła Sokalskiego poświęcone poszczególnym punktom oporu, publikowane w Gazecie Horynieckiej. Zawierają one wiele cennych informacji, w tym lokalizacje wszystkich schronów.
Linia Mołotowa – punkt oporu Wielki Dział (GH 51)
Linia Mołotowa – punkt oporu Dęby (GH 57, artykuł dostępny w papierowym wydaniu GH)
Linia Mołotowa – punkty oporu Mosty Małe (GH 58, w druku)